Camino po polsku

Emerytka z Poznania Ewa Olszewska dwa lata temu pokonała pieszo 4 tys. km ze swojego miasta do Santiago de Compostela. Obecnie w drodze do grobu apostoła jest Dominika Kiprowska spod Warszawy. Przez Czechy, Austrię, Szwajcarię i Francję zmierza do Hiszpanii, relacjonując kolejne etapy na Instagramie. Zdaniem Emila Mendyka ze Stowarzyszenia Przyjaciele Dróg św. Jakuba w Polsce rocznie drogę z Polski do Santiago, trwającą 3–4 miesiące, może pokonywać nawet kilkadziesiąt osób.

Jakubowe szlaki z poszczególnych krajów łączą się ze sobą, dzięki czemu podążając za charakterystyczną muszlą, można dotrzeć pieszo aż do położonego na północno-zachodnim krańcu Europy Santiago de Compostela. – To są wszystko dopływy wielkiej rzeki – tak obrazowo wyjaśnia Emil Medyk. Z Polski również wpływają do tej rzeki liczne strumyki.

ŚREDNIOWIECZNYM SZLAKIEM

Camino de Santiago to szlak pielgrzymkowy, a w zasadzie sieć szlaków wiodących do grobu św. Jakuba Starszego (Większego), brata św. Jana Ewangelisty. Początki Camino sięgają IX w. Już wówczas z Hiszpanii, a następnie Francji i innych krajach europejskich pątnicy zmierzali do sanktuarium w Santiago de Compostela, które stało się kolejnym ważnym – po Rzymie i Jerozolimie – celem pielgrzymek. Także z Polski pielgrzymi ruszali Drogą św. Jakuba już w średniowieczu. Świadczą o tym m.in. odnajdywane na średniowiecznych cmentarzach muszle, z którymi chowano zmarłych pielgrzymów. Do obecnej popularności Camino przyczyniły się m.in. wizyty św. Jana Pawła II w Santiago de Compostela.

Jakubowe szlaki odrodziły się także w Polsce. Fenomen ten rozpoczął się równolegle w kilku miejscach. Włodzimierz Antkowiak postanowił w 2004 r. wytyczyć Camino Polaco na trasie Olsztyn–Toruń; obecnie trasa ta prowadzi aż od granicy z Litwą. W tym czasie Emil Mendyk usłyszał na konferencji w Niemczech o odtworzeniu w tym kraju Drogi św. Jakuba wzdłuż średniowiecznego europejskiego szlaku handlowego Via Regia. Padło wówczas pytanie, czy ktoś w Polsce zajmuje się podobną działalnością. Późniejszy wieloletni prezes Stowarzyszenia Przyjaciele Dróg św. Jakuba w Polsce poczuł się wówczas – jak sam mówi – „pacnięty przez Ducha Świętego”. We współpracy z Henrykiem Karasiem, pasjonatem dziedzictwa kulturowego Europy, i założonym przez niego Bractwem św. Jakuba doprowadził do wytyczenia pionierskiego szlaku z Jakubowa k. Głogowa do Zgorzelca, który na polsko-niemieckiej granicy w 2005 r. połączył się ze szlakami europejskimi. Zabiegał o to także kustosz Sanktuarium św. Jakuba Starszego w Jakubowie ks. Stanisław Czerwiński.

Obecnie łączna długość Dróg św. Jakuba w Polsce to ok. 7 tys. km. Do katalogu Europejskich Szlaków Kulturowych zalicza się – oprócz wspomnianych Via Regia i Camino Polaco – Drogę Pomorską od granicy z obwodem królewieckim do Świnoujścia, gdzie łączy się z Via Baltica, lub do Szczecina, gdzie łączy się z historyczną Via Imperii. Ze szlakami w sąsiednich krajach łączą się także inne Drogi św. Jakuba, np. Śląsko-Morawska.

POMYSŁ NA WEEKEND

– Kiedy zaczyna się sezon, ludzie dzwonią i pytają o szlaki lub jak się przygotować – mówi współpracujący z Przyjaciółmi Dróg św. Jakuba Jacek Matuszczak, który wolontaryjnie zajmuje się udzielaniem informacji o polskim Camino. Sam wędruje z żoną, zwykle w intencji pokoju na świecie. W ubiegłym roku przeszli ponad 1100 km od Braniewa przy granicy z obwodem królewieckim przez Gdańsk, Grudziądz, Dolny Śląsk do czeskiej Pragi.

Stowarzyszenie i inne działające w kraju grupy organizują czasem weekendowe lub kilkudniowe Camino w celach promocyjnych, by ludzie mogli poznać daną trasę i potem już samodzielnie wędrować. Niektórzy regularnie pokonują różne kilkudniowe odcinki. Jak podkreśla Marek Sokołowski, prezes warszawskiej Konfraterni św. Apostoła Jakuba Starszego przy katedrze polowej, wymaga to pewnej samodzielności. Drogi św. Jakuba oznaczone są charakterystyczną muszlą i żółtą strzałką. Powstała też baza polskich albergue, czyli miejsc noclegowych przeznaczonych dla pielgrzymów jakubowych. Nieocenionym źródłem informacji jest strona camino.net.pl, na której znajdują się opisy szlaków, przydatne wskazówki, mapy i kontakty. Można też nabyć paszport pielgrzyma, by wzorem Hiszpanii zbierać na szlaku pieczątki w parafiach czy urzędach.

– Po przejściu 100 km można uzyskać od stowarzyszenia zaświadczenie, taką polską compostelkę – mówi Jacek Matuszczak. Oczywiście, musi być to przejście jednym ciągiem, czyli np. w ciągu 3–4 dni. Jacek Matuszczak poleca Via Regia czy Drogę Śląsko-Morawską, a z Warszawy – Mazowiecką. Ta ostatnia wiedzie od archikatedry na Starym Mieście przez Las Bielański, Tarchomin, Modlin, Zakroczym, Czerwińsk, Wyszogród, Płock do Dobrzynia nad Wisłą. Potem łączy się z Drogą Dobrzyńsko-Kujawską i biegnie m.in. przez Włocławek i Siniarzewo do Kruszwicy. Można w ten sposób dotrzeć aż do granicy niemieckiej. Początek w Warszawie mają także inne drogi będące pod opieką Konfraterni św. Apostoła Jakuba Starszego: Warszawska (przez Niepokalanów, Skierniewice do Częstochowy), Świętokrzyska i kilkuodcinkowa Podlaska, w ramach której można przejść Drogą Prymasowską (Zuzela–Sadowne) czy Niepodległości (Sadowne–Ossów).

– Przyjaciele Dróg św. Jakuba są jedyną ponadregionalną organizacją zajmującą się szlakami jakubowymi w Polsce – wyjaśnia Emil Mendyk. Jej celem jest spajanie lokalnych inicjatyw, by istniała ciągłość szlaków. Współpracuje też z europejską siecią Camino Europe. Ponadto istnieje w Polsce wiele grup, w tym nieformalnych, a także konfraterni czy bractw, które opiekują się poszczególnymi odcinkami. – To łącznie ponad 40 organizacji – mówi Emil Mendyk.

Polscy miłośnicy Camino spotykają się dorocznie na Parlamencie Jakubowym, by ustalić wspólne cele. Kilka lat temu zdecydowano, by nie tworzyć nowych tras, ale zająć się utrzymaniem istniejących. Stowarzyszenie stale poszukuje też opiekunów dróg, którzy odpowiadają za poszczególne odcinki.

OTWARTE DLA WSZYSTKICH

Camino to zupełnie inny rodzaj pielgrzymowania niż rozśpiewane kilkusetosobowe grupy zmierzające na Jasną Górę. Tu idzie się samotnie lub w małych grupach, bez głośnych modlitw czy śpiewów. Wędrujący Drogami św. Jakuba łączą cele turystyczne i krajoznawcze z pielgrzymkowymi; trudno te aspekty rozdzielić.

Emil Mendyk przyznaje, że trudno było na początku zachęcić do współpracy Kościół hierarchiczny i proboszczów kościołów na trasach, choć są i tacy, którzy wspierają inicjatywę i tworzą parafialne albergi. Udało się doprowadzić do tego, by w diecezjach na trasie Via Regia, czyli od przemyskiej do legnickiej, byli duszpasterze Drogi św. Jakuba. – Ksiądz Tomasz Gospodaryk z archidiecezji wrocławskiej organizuje co miesiąc Msze św. dla pielgrzymów jakubowych, a bractwo z Torunia – rekolekcje w duchu Camino – wylicza przykłady obecnej współpracy.

Były prezes Przyjaciół Dróg św. Jakuba wspomina słowa zmarłego bp. Edwarda Janiaka, niegdyś odpowiedzialnego w episkopacie za pielgrzymki: „Wy macie być otwarci, żeby ściągnąć na Camino także osoby niewierzące czy obojętne”. Tak wielu ludzi traktuje hiszpańską Drogę św. Jakuba – jako wędrówkę umożliwiającą przemyślenie różnych spraw, zobaczenie ładnych miejsc czy obcowanie z przyrodą. A na trasie, niejako mimochodem, odwiedzając kościoły czy sanktuaria, rozmawiając ze spotkanymi ludźmi, może doświadczyć Bożej łaski. – Bo Camino jest przestrzenią wyjątkowego działania Ducha Świętego – mówi Emil Mendyk.