Wieźć wieść czy wieść wieść?

fot. Pixabay | pexels.com

Znany wiersz Cypriana Norwida Do Emira Abd el Kadera w Damaszku rozpoczyna się następującym czterowersem: „Współczesnym zacnym oddać cześć, / To jakby cześć Bożej prawicy; // I sercem dobrą przyjąć wieść, / To jakby duch – łonem Dziewicy”. Z kolei w Norwidowskim dramacie Aktor czytamy: „Jestem tak! – rad bym wiedział, czemu być inaczej / Deklamować? sens tracić i wieść do rozpaczy?”. Pozornie w obu tych cytatach występuje wyraz wieść, ale tak naprawdę są to dwa różne wyrazy: rzeczownik wieść (‘wiadomość, często niesprawdzona’) oraz czasownik wieść, który w słowniku PWN ma aż siedem znaczeń: 1. ‘idąc razem z kimś, pokazywać drogę i pomagać iść’, 2. ‘iść na czele i dowodzić’, 3. ‘prowadzić w jakimś kierunku’, 4. ‘przesuwać czymś po jakiejś powierzchni’, 5. ‘o rozmowach, sporach itp.: prowadzić, toczyć’, 6. ‘o uczuciach, stanach psychicznych: powodować czyjeś działanie’, 7. ‘o czyimś postępowaniu: powodować jakieś skutki’.

O pomyłkę między przywołanymi słowami nietrudno, ponieważ są one homonimiczne. Żeby było jeszcze trudniej, to identycznie brzmi (choć inaczej jest zapisywany) jeszcze jeden wyraz: czasownik wieźć (1. ‘przemieszczać coś lub kogoś z miejsca na miejsce za pomocą jakiegoś środka lokomocji’, 2. ‘o środkach lokomocji: przenosić kogoś, coś z miejsca na miejsce’). Nierzadko w różnego rodzaju tekstach można spotkać błędy polegające na myleniu czasowników wieść i wieźć, a także wyrazów od nich utworzonych: dowieść i dowieźć, odwieść i odwieźć, przywieść i przywieźć, wywieść i wywieźć itp.

Jak poradzić sobie z problemem mylenia wymienionych czasowników i z błędami wynikającymi z niewłaściwego ich zapisywania? Można np. spróbować utworzyć ich formy niedokonane: takim odpowiednikiem czasownika dowieść będzie dowodzić, a czasownika dowieźć – dowozić. W każdym kontekście warto też spróbować odmienić dane słowo, o ile bowiem bezokoliczniki rzeczywiście brzmią tak samo, o tyle już w poszczególnych formach fleksyjnych istnieją zasadnicze różnice. W odmianie czasownika wieźć oraz jego derywatów pojawi się spółgłoska „z”, np.: wiózł, dowiózł, odwiózł, przywiózł, wywiózł itp., z kolei w formach czasownika wieść i jego derywatów będzie występowała spółgłoska „d”, np.: wiódł, dowiódł, odwiódł, przywiódł, wywiódł itp.

Jak widać, ze spotykanych w różnych kontekstach odmienionych form interesujących nas słów łatwo wyprowadzić (a nawet wywieść…) właściwe postaci bezokoliczników. Kiedy np. w Kabarecie Starszych Panów Kalina Jędrusik śpiewała o Julietcie, która patrzy w pole, gdzie ją „wywiódł” Romeo, to Jeremi Przybora użył tu, rzecz jasna, czasownika wywieść, a nie wywieźć.