Pytania o zemstę

Filmy klasyków takich jak Ingmar Bergman osadzone były w tradycji tamtejszej kultury, literatury sztuki i teatru. Kolejne pokolenia filmowców skandynawskich kontynuują na swój sposób te tradycje. Mamy na ekranach kolejny tego przykład. Akcja filmu „Ukryty motyw” rozgrywa się w ponurych pomieszczeniach duńskiego więzienia. W pierwszej części tego mrocznego dreszczowca poznajemy nieschodzącą niemal z ekranu strażniczkę więzienną Evę, która pracuje tu jako jedyna kobieta wśród mężczyzn.

Początkowo Eva odbywa służbę na oddziale przeznaczonym dla więźniów skazanych na stosunkowo niewielkie wyroki. Z oddaniem poświęca się resocjalizacji osadzonych, dobrowolnie wychodząc często poza statutowe obowiązki, jakie przewiduje duński system penitencjarny. Strażniczka nie tylko pilnuje porządku i dyscypliny na oddziale. Pomagając więźniom, wciela się bowiem często w rolę nauczycielki, mentorki czy dobrej cioci. Autorzy filmu nie ujawniają przeszłości kobiety, jej tajemnic ani motywów postępowania. Ale mroczna prawda stopniowo wychodzi na jaw. Pewnego dnia zachowanie Evy ulega radykalnej zmianie. Przypadkiem odkrywa, że na oddział dla najgorszych przestępców trafił pewien młody bandyta, który wydaje się jej znajomy.

Od tego momentu spokojna i, jak się wydawało, dobroduszna kobieta zmienia się w istnego demona. Stopniowo poznajemy jej tajemnicę. Eva zaczyna planować i realizować bezwzględną zemstę. Prosi o przeniesienie do niebezpiecznego dla siebie oddziału, gdzie w surowych warunkach siedzi skazany za morderstwo Mikkel. Eva mści się na nim w sposób przemyślany i niemal sadystyczny, nie licząc się z elementarną moralnością i powinnościami zawodowymi. Nie ujawnia nikomu prawdy, nawet posługującemu w więzieniu duchownemu, z którym odbywa dłuższą rozmowę. Opętana żądzą zemsty, traci stopniowo kontrolę nad swoim postępowaniem. Oszukując przełożonych i kolegów, przypisuje sobie rolę sędziego i kata…

Twórcy filmu w niejako podwójnym zakończeniu stawiają pytanie o sens zemsty. Nie czynią tego jednak z punktu widzenia tradycji chrześcijańskiej, w Danii mającej charakter luterański. Zaniechanie zemsty stanowi jeden z fundamentów chrześcijaństwa. W „Ukrytym motywie” przyczyny postępowania głównej bohaterki wydają się niejasne i na pewno nie mają odniesień do chrześcijaństwa. Chyba że autorzy filmu w ślad za tytułem motywy te starannie ukryli.

„Ukryty motyw” (Vogter). Dania/Szwecja, 2024. Reżyseria: Gustav Möller. Wykonawcy: Sidse Babett Knudsen, Sebastian Bull i inni. Dystrybucja: Gutek Film