„Ryszardzie, nie możesz wyjść do ogrodu taki nieubrany!” – zwróciła się Hiacynta do swojego męża, gdy ten chciał pielić przydomowe rabaty bez krawata. Ta scena zapadła mi najbardziej w pamięć spośród kilkudziesięciu odcinków brytyjskiego serialu komediowego Keeping Up Appearances, znanego w Polsce pod tytułem „Co ludzie powiedzą”. Kilka dni temu zmarła Patricia Routledge DBE (czyli Dama Orderu Imperium Brytyjskiego), odtwórczyni głównej roli Hiacynty Bucket. Bucket wymawiane „baket” to po angielsku wiadro – nazwisko zdecydowanie zbyt mało dostojne dla kogoś takiego jak główna bohaterka „Co ludzie powiedzą”, która z tego powodu nalegała, aby jej nazwisko wymawiać z francuska: „buke”. Z akcentem na drugą sylabę.
Pretensjonalna do granic możliwości, przekonana o swojej wybitności, koszmarna dla otoczenia, traktująca ludzi całkowicie przedmiotowo, a przede wszystkim aspirująca do klasy wyższej – taka była Hiacynta, mieszkająca w klasycznym domu jednorodzinnym na peryferiach nieokreślonego angielskiego miasta ze swoim mężem Ryszardem. Ryszard z kolei był zahukany, poczciwy, safandułowaty i sterroryzowany przez energiczną małżonkę. Była jeszcze rodzina, do której Hiacynta najchętniej by się nie przyznawała: flirtująca z kim popadnie, podstarzała siostra Róża; otyła, sentymentalna Stokrotka; jej bezrobotny mąż Powolniak, domorosły filozof, na ogół „otoczony kompletnym brakiem piwa”, niezmiennie ubrany w czapkę z daszkiem i koszulkę na ramiączkach. Był też nieobliczalny, momentami wprost niespełna rozumu tatuś sióstr, mieszkający ze Stokrotką. Był nigdy niewidziany synek Hiacynty Sheridan, funkcjonujący jedynie jako głos w słuchawce, wieczny student, domagający się nieustannie od rodziców pieniędzy. Było wreszcie rodzeństwo sąsiadów Hiacynty – Elżbieta i Emmet, sterroryzowani przez nią całkowicie.
Kiedy podano informację o śmierci pani Routledge, w mediach społecznościowych objawiło się całkiem wielu fanów serialu – tworzącego klimat mniej brutalny i cieplejszy niż w przypadku twórczości grupy Monty Pythona, a mniej wyrafinowany niż w Yes, Minister i Yes, Prime Minister. Bardzo brytyjski. Przede wszystkim jednak przebijała się myśl, że „Co ludzie powiedzą”, kręcony w pierwszej połowie lat 90., opowiada o Wielkiej Brytanii, której już nie ma. To serial o świecie nieistniejącym, choć od zakończenia jego emisji minęło ledwo 30 lat. Twórcy komedii na pewno nie mieli ambicji udokumentowania świata błyskawicznie odchodzącego, ale to im się udało. Mimo woli.
To spostrzeżenie pokazuje, w jak odmiennej sytuacji jesteśmy my i Brytyjczycy. Barejowskie komedie są wciąż żywe i aktualne – nie tylko dlatego, że Stanisław Bareja był wprost genialnym analitykiem polskiego charakteru, ale również, może nawet głównie, dlatego że Polska pod względem społecznym jest w dużej mierze wciąż tą samą Polską, choć czynniki głębokiej zmiany są już obecne.
Wielka Brytania z lat 90. natomiast już po prostu nie istnieje. Została pochłonięta przez masy imigrantów, które kompletnie zmieniły jej krajobraz kulturowy, oraz przez szaleństwo politycznej poprawności. Nie byłoby już absolutnie mowy, żeby Monty Pythoni (część członków grupy zresztą nie żyje) zrealizowali dzisiaj nową wersję „Latającego cyrku” – bez najmniejszych wątpliwości za swoje żarty z każdego i wszystkich wylądowaliby przed sądem. Z kolei kłopoty aspirującej do arystokracji Hiacynty dla współczesnych Brytyjczyków muszą sprawiać wrażenie, jakby dotyczyły czasów prehistorycznych. Ba, w filmie nie pojawia się nawet ani jeden Murzyn!
Kto wie, czy właśnie to nie w takich pozornie lekkich filmach najbardziej widać, jak głęboka jest zapaść, przed którą nam nadal jakoś udało się uratować.
Co? Gdzie? Kiedy?
