Wszyscy jesteśmy mistykami

Dla kogo dostępna jest taka mistyka – czy tylko dla wybranych?

Musimy zerwać z tradycyjnym pojęciem o wybranych duszach. Wszyscy jesteśmy powołani do życia mistycznego, czyli do osiągnięcia zjednoczenia z miłością Boga. Jeśli nie dochodzimy do tego etapu, to znaczy, że zabrakło starań z naszej strony. Od nas zależy, czy wykonamy wysiłek i pracę nad rozwojem miłości, czy otwieramy się na oczyszczenie miłości i na działanie w nas Boga. Życie człowieka jest jak wielka, pusta donica, na której dnie leżą ziarenka miłości, wiary, nadziei i dary Ducha Świętego, mające wzrastać. Wszyscy jesteśmy mistykami. Jak mówił papież Benedykt XVI, jesteśmy mistykami już w sakramencie chrztu świętego, bo otrzymaliśmy cnoty – wiarę, nadzieję i miłość – oraz dary Ducha Świętego. Wszystkie mistyczki i mistycy ukazują życie duchowe jako normalny rozwój miłości człowieka. Rozwój życia duchowego, o jakim mówi s. Faustyna, oznacza relację miłosną między mną a Bogiem. Czyli jeżeli rozwijam miłość, wiarę, nadzieję i dary Ducha Świętego – rozwijam życie mistyczne, rozwijam swoją świętość aż do całkowitego umiłowania Boga.

Dwa etaty, obowiązki domowe, szybkie tempo życia – czy w takich warunkach, bez ciszy klasztoru, można rozwinąć życie mistyczne?

Jest to możliwe, a zależy od umiłowania Boga, od tego, czy staram się miłować Boga na każdym odcinku życia, pracy, obowiązków domowych. Wszystkie mistyczki wykonywały wiele zajęć, były bardzo zdolne organizacyjnie; na przykład Teresa Wielka wybudowała 39 klasztorów. Święta Faustyna ciężko pracowała w kuchni, inne były założycielkami zgromadzeń i wykonywały różne prace. Choć były bardzo aktywne i energiczne, w swojej pracy rozwijały umiłowanie Boga, zawsze o tym pamiętały. Mistyczki prowadziły życie rodzinne – dla przykładu Alicja Lenczewska (1934-2010) , pedagog, przez 20 lat rozmawiała z Panem. Wykonywały wymagające zaangażowania zawody – bo Ludmiła Krakowiecka (1900-1971) była chirurgiem. W codzienności rozwijały wielkie umiłowanie Boga i bliźniego, odrzucając wszystkie niedoskonałości, które w tym mogły przeszkadzać. Oczywiście, nieraz zmęczenie, przepracowanie nie sprzyja temu procesowi, ale umiłowanie Boga każdy jest zdolny wyrażać aktem zewnętrznym, aktem miłości, czyniąc dobro dla Boga i bliźniego.

W tradycji duchowości poleca się wszystkim wzbudzać akty strzeliste, jak: „Jezu, kocham Ciebie” czy modlitwę: „Jezu Chryste, Synu Boga żywego, ulituj się nade mną”, którą nazywamy w teologii duchowości modlitwą uczuć, modlitwą serca. Także proste spojrzenie na krzyż, obraz pozwalają wracać myślą i sercem do Boga. Dzisiaj zaniechaliśmy tych praktyk i uważamy, że jak odmówimy „paciorek” to nam wystarczy, bo daje tzw. spełnienie obowiązku, spokój sumienia. Oczywiście, jest to również wartość życia religijnego, pobożnościowego, ale nie wystarcza do rozwoju umiłowania Boga.

Jak rozwijać głębszą relację z Bogiem?

Na pierwszym etapie sam muszę podjąć walkę duchową, na drodze formacji duchowej, z wszystkimi moimi niedoskonałościami, skutkami grzechu pierworodnego, pychą, zazdrością, nienawiścią, które, jak mówił Jezus, rodzą się we wnętrzu człowieka. Dokonując takiego wysiłku, proszę Boga o pomoc. W pewnym momencie następuje jakby zetknięcie wysiłku człowieka z łaską Bożą. Albo się jej poddam i Bóg wkroczy w moje wnętrze – albo cofnę się i nie podejmę współpracy z Bogiem. Kiedy przeważy działanie Boga, wówczas Bóg pomaga w sposób nadprzyrodzony, żeby jeszcze bardziej oczyścić człowieka ze wszystkich niedoskonałości, czyli przygotować miłość ludzką na przyjęcie miłości Bożej. W tym procesie Bóg oczyszcza mnie z takich pozostałości niedoskonałości, jak pycha, miłość własna. To oczyszczenie powoduje ból, ponieważ pozbawia mnie przyjemnych doznań, do których byłem przyzwyczajony.

Ten proces oczyszczenia nazywany jest nocami ciemności. Proces oczyszczenia jest falowaniem: Bóg daje mi doznać obecności swojej miłości, a potem tych doznań nie odczuwamy. Rodzi się w sercu tęsknota za Bogiem. Mistyk przeżywa próżnię, opuszczenie przez Boga, a nawet doznaje chwil rozpaczy. Jeśli nie rozpoznamy tego procesu od strony duchowej, psychologia opisuje go jako depresję.

Przez całe życie człowiek będzie przeżywał etapy oczyszczania, większej i mniejszej bliskości Boga, ale będzie wchodził w coraz głębszą miłosną relację z Bogiem.

Dlaczego dziś tak mało mówi się o mistyce, skoro jest dostępna dla każdej świeckiej osoby?

Dzieła mistyczne były przez 350 lat na indeksie ksiąg zakazanych. Przez całe wieki nie mówiło się o teologii duchowości i o mistyce. Teologia mistyczna rozwijała się w zakonach, a świętość rozwijała się w zakonach i w pobożności ludowej. Dopiero przed 30 laty mistyka zaczęła być wykładana na uczelniach teologicznych; w polskich seminariach wciąż brakuje takich wykładów.

Tymczasem rozwój mistyki w życiu człowieka jest normalnym procesem, takim jak rozwój miłości w małżeństwie. Jeżeli mąż i żona nie pracują nad wzajemną miłością, małżeństwo niszczeje i ginie. Jeśli dokładają starań, rozwija się piękna miłość i buduje wspaniałe małżeństwo.

***
Ks. prof. dr hab. Stanisław Urbański – dyrektor Instytutu Teologii Duchowości UKSW, kierownik Katedry Teologii Życia Duchowego i Mistyki Chrześcijańskiej, wiceprzewodniczący Komitetu Nauk Teologicznych PAN, twórca polskiej szkoły duchowości. Prowadzi pionierskie badania z dziedziny polskiej i zagranicznej mistyki przeżyciowej. Odkrywca polskich szkół duchowości, powołał pierwszą w Polsce Katedrę Mistyki i Katedrę Bioetyki i Ekoteologii. W 2016 r. uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Andrzeja Dudę.