Tisza be Aw - najsmutniejszy dzień

Dziś wieczorem rozpoczyna się Tisza be Aw (hebr. ???? ??? – dziewiąty dzień miesiąca Aw)  – dzień wspomnienia zburzenia Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej, dzień żałoby i ścisłego postu. O tym, jak obchodzony jest on w Izraelu i jakie jest jego znaczenie, mówi dla Centrum Heschela KUL korektor starożytnego języka hebrajskiego s. Eliana Kuryło CB, przełożona Wspólnoty Błogosławieństw w Emmaus-Nicopolis w Izraelu. Komentarz jest częścią cyklu, w którym omawiane są coroczne święta żydowskie.

Wspomnienie, a nie święto

Upamiętnienie zburzenia Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej wypada zawsze w środku izraelskiego lata, dziewiątego dnia żydowskiego miesiąca Aw. Tego wspomnienia nikt nie odważa się nazwać świętem i nikt nie życzy swoim bliskim „dobrego" Tisza be Aw. Jest to dzień wypełniony wielką żałobą i ścisłym postem, ponieważ do dziś po Wielkiej Świątyni Jerozolimskiej pozostał tylko plac, a dla Żydów jako miejsce modlitwy dostępny jest tzw. Kotel, czyli zachodnia ściana Świątyni.

Tisza be Aw w historii i w tradycji żydowskiej

Pierwsza Świątynia została zburzona podczas najazdu babilońskiego w 586 r. p.n.e. Rabini nauczają, że przyczyną jej upadku było zbyt duże duchowe rozleniwienie ludu. Midrasz Eichah Rabbasi 1:35 przytacza następującą historię: Pewien człowiek odwiedzający Jeruzalem poprosił swojego przyjaciela: Czy mógłbyś proszę przeczytać mi stronę z Pisanego Prawa? Czy zechciałbyś przestudiować ze mną jeden rozdział Ustnego Prawa? Ale on odpowiedział: Nie mam na to siły. Wtedy tak rzekł Pan Wszechświata: Przysięgam, że nadejdzie dzień, kiedy opuszczą cię wszelkie siły, jak jest napisane: „Przywódcy niby jelenie, co paszy nie mają bezsilnie się wloką przed łowcą" (Lm 1,6).

Talmud podaje, że przyczyną upadku Pierwszej Świątyni były: idolatria, niemoralne zachowanie i przelewanie krwi, a przyczyną upadku Drugiej Świątyni była bezsensowna nienawiść (Yoma 9b). Rabbi Yose nauczał: „We wczesnych czasach unikano nasilania sporów w Izraelu... Ale kiedy nastąpił wzrost liczby uczniów Szammaja i Hillela, którzy nie służyli (tj. nie uczyli się od) swoich nauczycieli tak często, jak było to konieczne spory mnożyły się w Izraelu, a Tora stała się równoznaczna z dwiema Torami" (Sanhedrin 88b).

W epoce Drugiej Świątyni znaczna grupa uczniów osłabła w swoim zaangażowaniu w studiowaniu Tory. Nie poświęcali czasu na naukę ze swoimi nauczycielami, więc ostatecznie nie udało im się właściwie zrozumieć tradycji, co później doprowadziło do nieporozumień i sporów. Ludzie stracili szacunek do siebie i Boga i zaczęli postrzegać innych jako zagrożenie dla ich osobistego sukcesu. Jest to jeden z powodów uważania tzw. „złego języka" (złego mówienia o innych), jako jednego z najpoważniejszych grzechów. Ta historia podziałów według rabinów była początkiem upadku, braku rozeznania znaków czasu i otwarciem drzwi dla późniejszego zniszczenia i wygnania Żydów z ich ziemi.

Zwyczaje Tisza be Aw

Czas przygotowań do dnia upamiętniającego upadek dwóch świątyń zaczyna się na trzy tygodnie przed dziewiątym dniem miesiąca Aw. W tym czasie nie obcina się włosów i unika się ślubów. Od pierwszego dnia miesiąca Aw zostaje przyjęty post, podczas którego unika się spożywania mięsa i alkoholu, nie kąpie się w celach rekreacyjnych czy nie nosi się świeżo upranych ubrań. Dziewiąty dzień Aw jest objęty ścisłym postem: przez 25 godzin nie spożywa się jedzenia ani nie pije się wody, unika się noszenia ładnych ubrań, mycia się, golenia i noszenia skórzanego obuwia. Jest to czas poświęcony żałobie i refleksji. Jest to też czas, w którym pamięta się o tym, że pomimo bólu i zniszczenia Bóg do dziś nie opuścił swojego ludu.

Świadomość żalu z powodu zburzonej Świątyni jest stałą częścią żydowskiej codzienności. Do dziś każdy religijny żydowski dom przy wejściu ma kawałek nieotynkowanej ściany, kobiety noszą biżuterię z małym brakiem lub nie do pary, pan młody nakłada na swoją głowę trochę popiołu przed ceremonią zawarcia małżeństwa, zaś po jej zakończeniu butem zostaje rozbita szklanka i zostaje wypowiedziana modlitwa wspominająca zburzoną Świątynię. Każdego dnia wypowiadane są modlitwy z prośbą o jej odbudowanie.

Znaczenie Świątyni dzisiaj

Tisza be Aw uczy, że każdy ma w sobie wewnętrzną świątynię, która jest wypełniona obecnością Boga o ile szukamy bliskości z Nim i będziemy starali się unikać „złego języka". Żydowscy mędrcy postrzegają każdy dom jako małe sanktuarium. Według znanego żydowskiego uczonego Rambana, sanktuarium (Miszkan) miało być repliką namiotu matriarchy Sary – prototypu żydowskiego domu. Każdy dom może być przesiąknięty Bożą świętością, jeśli jego mieszkańcy pozwolą by stała się ona częścią ich codzienności.

O Autorce:

s. Eliana Kuryło CB – z wykształcenia anglistka, korektor starożytnego języka hebrajskiego w Biblijnym Instytucie w Tuluzie. Prowadząc warsztaty biblijne, pracowała w duszpasterstwie akademickim w Nowej Zelandii i w Tuluzie. Od wielu lat jest zaangażowana w dialog żydowsko-chrześcijański. Obecnie jest przełożoną Wspólnoty Błogosławieństw w Emmaus-Nicopolis w Izraelu.