Wschód słońca na górze Synaj
W związku z tym Mojżesz zszedł z góry i przekazał ludowi Boże orędzie, na co naród odpowiedział: „Uczynimy wszystko, co Pan nakazał” (Wj 19,8). Wtedy Mojżesz udał się po raz kolejny na górę, gdzie Pan nakazał, aby Izraelici oczekiwali Jego objawienia po trzech dniach. Bóg również powiedział, aby podczas objawienia ani ludzie, ani zwierzęta nie podchodzili do góry, bo inaczej spotka ich śmierć.
Św. Grzegorz z Nyssy dostrzegł w zakazie zbliżania się zwierząt do góry znaczenie duchowe. Pisze, że „kto zamierza zbliżyć się do poznania rzeczywistości niebieskich, powinien przedtem oczyścić swoje usposobienie z wszelkich instynktów zmysłowych i zwierzęcych”. Owo spostrzeżenie Ojca Kościoła znajduje potwierdzenie w kolejnym Bożym nakazie przekazanym Izraelitom za pośrednictwem Mojżesza, aby obmyli swoje szaty. Ta symboliczna czynność miała im uświadomić, że nic nieczystego nie może się znaleźć w obecności Boga Świętego (Ap 21,27). Ten szczegół jest tym bardziej znaczący dla właściwego postrzegania każdego Bożego nakazu. Bowiem dla człowieka żyjącego w grzechu zawsze trudniej będzie przyjąć Boże Prawo jako rzeczywistość dobrą i wyzwalającą. Im większe przywiązanie do grzechu, tym większe złudzenie, że Boże nakazy ograniczają nas i odbierają nam wymarzone szczęście.
DZIESIĘĆ SŁÓW
Zgodnie z zapowiedzią Pana, trzeciego dnia od samego rana zabrzmiały grzmoty z błyskawicami, a nad górą Synaj pojawiła się gęsta chmura. Wówczas Izraelici usłyszeli głos trąby, co wprawiło ich w wielki strach. Mojżesz kazał im stanąć u stóp góry, a Bóg wezwał go na jej szczyt. Tam po raz kolejny Pan kazał mu przypomnieć ludowi o zakazie podchodzenia do góry. Choć Mojżesz zapewnił Boga, że Izraelici już wiedzieli o zakazie, Pan zażądał, aby Mojżesz znowu udał się do nich i powtórzył zakaz. Mojżesz uczynił tak, jak Bóg kazał, i dopiero wtedy Pan wypowiedział słowa dziesięciu przykazań, które przeszły do historii jako Dekalog, czyli – dosłownie – „dziesięć słów”.Dlaczego Bóg wypowiedział słowa Dekalogu dopiero po zejściu Mojżesza z góry? Tradycja rabiniczna spekuluje, że Pan nie chciał nadać dziesięciu przykazań Izraelitom podczas pobytu Mojżesza na górze, bo wówczas mogliby oni pomylić głos Boży z głosem Mojżesza. W takiej sytuacji myśleliby, że Dekalog pochodził od Mojżesza, a nie od Boga. W konsekwencji mogliby potraktować przykazania Boże jako wymysł ludzki, a nie jako Boży nakaz.
Powyższe rabiniczne spostrzeżenie jest godne przemyślenia, bo czasami można się spotkać z przekonaniem, że Dekalog wcale nie jest czymś wyjątkowym. Niektórzy zaznaczają, że dziesięć przykazań zostało zapożyczonych od starożytnych bliskowschodnich społeczeństw. Jako dowód wskazuje się na podobieństwa między Dekalogiem a tekstami babilońskimi i egipskimi. Co prawda, w środowiskach naukowych odchodzi się od tej hipotezy, chociaż przekonania tego rodzaju nadal szerzą się w myśleniu popularno-naukowym. Faktem jest, że dokładna analiza starożytnych pozabiblijnych źródeł prowadzi do wniosku, iż mimo podobieństw Dekalog różni się od nich diametralnie. Bowiem starożytne bliskowschodnie źródła o charakterze etycznym i kultycznym bazują na założeniach politeistycznych i przekonaniu, że ludzie nie są równi pod względem godności. Dopiero Boże Objawienie dane Izraelitom przypomina, że wszyscy ludzie zostali stworzeni na obraz i podobieństwo Boga. Poza tym, jak przypomina św. Paweł, Dekalog był i jest wyrazem miłości Boga i bliźniego (Rz 13,9), co nie ma żadnego odzwierciedlenia w wyżej wspomnianych źródłach.
We wprowadzeniu do dziesięciu przykazań Bóg nawiązuje do historycznego wydarzenia zbawczego: „Ja jestem Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli” (Wj 20,2). Innymi słowy, przykazania nie są zbiorem różnych ograniczeń, lecz wyrazem wyzwolenia człowieka, dokonanego przez Boga. Starożytne kodeksy etyczne nie miały nic wspólnego z tym faktem, bo ich celem było zachowanie ładu ekonomicznego i to zawsze na korzyść osób z wyższych sfer społeczeństwa. Dlatego też starożytne bliskowschodnie rzekome podobizny Dekalogu należy uznać za zacofaną, prymitywną próbę uregulowania problemów społecznych przy pomocy rozumu nieoświeconego, nie zaś przez Boże objawienie i przez łaskę.
INSTRUKCJA OBSŁUGI
Powinniśmy natomiast pamiętać, że przykazania Boże są dostępne dla rozumu i zostały wpisane w sumienie każdego człowieka. Dlaczego więc zostały objawione przez Boga? Dlatego, że „grzeszna ludzkość potrzebowała tego objawienia, aby osiągnąć pełne i pewne poznanie wymagań prawa naturalnego” (KKK 2071). Im bardziej oddalamy się od Boga przez grzech, tym trudniej jest rozumowi rozróżnić dobro od zła. Inaczej mówiąc, to nie Bóg jest zagrożeniem dla rozumu, lecz brak Boga. Kiedy rozum nie jest oświecony ani łaską, ani Bożym objawieniem, to wówczas nasz sposób myślenia zniekształca się przede wszystkim pod względem moralnym. Widzimy to w błędnym przekonaniu, że cel uświęca środki.
Przykazania nie są zbiorem różnych ograniczeń,
lecz wyrazem wyzwolenia człowieka,
dokonanego przez Boga
Ojciec Święty Benedykt XVI napisał w jednym ze swoich orędzi w 2012 r.: „Kiedy człowiek ignoruje przykazania, to nie tylko oddala się od Boga i odrzuca przymierze z Nim, ale również oddala się od (…) trwałego szczęścia. Człowiek (…) obojętny względem Boga, dumny ze swojej absolutnej autonomii, w końcu zaczyna kroczyć śladami egoizmu, władzy i dominacji, psując relacje (…) i krocząc ścieżkami (…) śmierci. Smutne doświadczenie historii, zwłaszcza ostatniego wieku, pozostaje przestrogą dla całej ludzkości”.
Co? Gdzie? Kiedy?
