Chłopiec żydowski zakładający tfilin przed modlitwą
Po pierwsze, w czasie corocznego uroczystego upamiętnienia wyjścia z Egiptu mieli jeść chleb przaśny przez siedem dni i usunąć ze swoich domów wszystko, co zawierało zakwas. Miało to im przypomnieć, że w wyniku szybkiego opuszczenia kraju niewoli zabrane przez nich ciasta nie zakwasiły się, tak że mogli wypiec z nich jedynie przaśne placki. Z tej racji – po dziś dzień – zanim ortodoksyjni wyznawcy judaizmu rozpoczną obchody żydowskiej paschy (święto Pesach), skrupulatnie usuwają z domu wszystko, co zawiera kwas. Ojciec rodziny wraz z żoną i dziećmi bierze zapaloną świece, chodzi po mieszkaniu w poszukiwaniu najmniejszych nawet okruszyn chleba i spala je. Przez siedem dni zamiast zwykłego chleba rodzina spożywa tylko chleb niekwaszony nazwany maca.
Druga czynność, do której Mojżesz zobowiązał Izraelitów, była przywołaniem wielkich dzieł Bożych z czasu wyjścia z Egiptu, ale w taki sposób, aby stały się dla nich „znakiem na ręce i przypomnieniem między oczami” (Wj 13,9). Starożytna tradycja żydowska przyjęła ten nakaz w sensie dosłownym. W ten sposób powstała praktyka nałożenia dwóch małych skórzanych pojemników zawierających miniaturowe pergaminy z wersetami z Księgi Wyjścia i Powtórzonego Prawa. Jeden pojemnik nakłada się na głowę, a drugi na rękę. Są one przywiązane do ciała przy pomocy rzemieni. Pojemniki nazwane są tfilin (od tfila – modlitwa), a obowiązek nakładania ich przez dorosłego żydowskiego mężczyznę podczas modlitwy, mimo że nie znajduje się bezpośrednio w Biblii, jest uważny przez tradycję rabiniczną za nakaz przekazany Izraelitom ustnie za pośrednictwem Mojżesza.
Trzecia czynność nakazana przez Mojżesza to wykupienie od Pana wszystkiego, co pierworodne – spośród ludzi i bydła – na pamiątkę wybicia przez Boga tego, co pierworodne w Egipcie. Z czasem ten nakaz przekształcił się w obrzęd wykupienia pierworodnego syna – pidjon haben. Polegał on na tym, że rodzina udaje się z nowo narodzonym synem do kapłana i przekazuje mu symboliczną kwotę srebrnych monet. On zaś odmawia modlitwę nad chłopcem i zaświadcza, że dziecko zostało w ten sposób wykupione od Boga i należy teraz do rodziców.
Celem trzech powyższych czynności nakazanych przez Mojżesza było zapewnienie, że Izraelici nigdy nie zapomną, jak wielce łaskawy i miłosierny okazał się Bóg względem nich, kiedy wyprowadził ich silną ręką z Egiptu. Miało to wpłynąć permanentnie na ich pamięć i tożsamość, które w mentalności żydowskiej stanowią dwa filary gwarantujące przetrwanie narodu wybranego mimo grożących niebezpieczeństw i prześladowań.
FILARY PRZETRWANIA
Należy natomiast zauważyć, że religijne upamiętnienie wydarzeń zbawczych dla wyznawców judaizmu nigdy nie ograniczały się do przywołania ich z pamięci. Dla Żydów upamiętnienie rzeczy przeszłych było i jest równoznaczne z ich uobecnieniem. W związku z tym do dnia dzisiejszego żydowska wieczerza paschalna jest obchodzona z przekonaniem, że każdy, kto w niej uczestniczy, przenosi się w przedziwny sposób do czasów Mojżesza i bierze udział we wszystkich wydarzeniach związanych z wyjściem Izraelitów z niewoli, tak jakby miały miejsce w czasie teraźniejszym. Żydzi w Jemenie spożywają nawet swoją paschę boso, stwarzając wrażenie, że rzeczywiście w każdej chwili są gotowi do wyjścia z miejsca zamieszkania, aby uciec od faraona.Tak właśnie Żydzi łączą pamięć z tożsamością. Wiedzą, że mocne zakorzenienie w tradycji przodków oraz duma wynikająca z przynależności do narodu wybranego są niezbędnymi warunkami przetrwania całego ludu Izraela. Z tego powodu, przez wiele wieków, wyznawcy judaizmu świadomie odróżniali się od otaczających ich społeczeństw w swoich obyczajach, ubiorze i języku. Nie chcieli sprzeniewierzyć się lojalności względem Boga, której domagał się od nich Mojżesz. W tym kontekście Roman Brandstaetter opowiadał, że gdy w dzieciństwie żalił się rabinowi, iż nie rozumie hebrajskich zdań, które ten kazał mu czytać, usłyszał odpowiedź: Rozumieć nie musisz. Ale zapamiętać musisz.
Co? Gdzie? Kiedy?
