SCHRONIENIE SIĘ U BOGA
Księga Rodzaju to nie tylko proste, pozytywne historie. To także historia zła i radzenia sobie z nim przez Boga (bardziej niż przez człowieka). Biblijny opis potopu i arki Noego to właśnie opowiadanie o Bogu, który w morzu ludzkiego zła szuka choć jednego sprawiedliwego człowieka. Noe buduje arkę, która ma cechy Arki Przymierza. Jest to prostokątna skrzynia, pokryta od zewnątrz smołą niczym przebłagalnią, a wewnątrz podzielona na trzy liczone od dołu przestrzenie dwiema poziomymi przegrodami, niczym leżącymi w Arce jedna nad drugą tablicami Przymierza. Noe chroni się w arce przed kataklizmem potopu, niszczącego zło na ziemi. Symbolicznie zaś chroni się w Arce Przymierza – świętym miejscu obecności Boga i Jego wierności zawartemu z ludźmi Przymierzu. Mistyka Noego jest mistyką schronienia się w Bożym sanktuarium przed złem tego świata. Czyż nie taki właśnie, przynajmniej częściowo, jest sens prowadzenia katolickich przedszkoli i szkół? Wśród zła tego świata szukamy Bożego schronienia, w którym można żyć i normalnie się rozwijać. Obecność Boga niejako wokół nas ochrania nas wtedy przed złem, które mogłoby zniszczyć nas i nasze rodziny.
„ŚWIECKIE” KAPŁAŃSTWO
Wielkim mistykiem Księgi Rodzaju jest Abraham. Jego mistyczne poznanie Boga zaczyna się od dość niejasnej intuicji duchowej: „Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę” (Rdz 12, 1). Abraham z początku nie wie, dokąd właściwie ma iść i dlaczego ma to robić. Czuje w sercu Boży głos, ale nie wie, jak go interpretować i jak wejść z Bogiem w dialog.
Z czasem do tego intuicyjnego poznania Boga dołącza się dziwny, niewytłumaczalny, duchowy lęk. Mimo odniesienia wielkiego życiowego sukcesu (Rdz 14) Abrahama opanowuje nie radość triumfu, ale niewyjaśniony lęk: Po tych wydarzeniach Pan tak powiedział do Abrama podczas widzenia: „Nie obawiaj się, Abramie” (Rdz 15, 1). „A gdy słońce chyliło się ku zachodowi, Abram zapadł w głęboki sen i opanowało go uczucie lęku, jak gdyby ogarnęła go wielka ciemność” (Rdz 15, 12). Anita Lipnicka śpiewała kiedyś: „Wszystko mam… Co dalej jest?”. Taki duchowy lęk pomimo życiowych sukcesów bardzo często jest Bożym zaproszeniem do wejścia w głąb, do duchowego kontaktu z Bogiem. To zaproszenie do mistyki.
Kolejnym etapem na duchowej drodze Abrahama jest kapłańska mistyka człowieka świeckiego. Rozpoczyna się ona nie od potępiania grzeszników, lecz modlitwy za nich. Abraham zachowuje się tu jak kapłan, nawet bardziej niż Ezechiel i Mojżesz, gdyż wstawia się za obcymi sobie wielkimi grzesznikami świata: za mieszkańców Sodomy (Rdz 18, 22-33).
Od początkowej intuicji duchowej do prawdziwego duchowego kapłaństwa Abraham przechodzi na górze Moria. Ofiarowuje tam barana zamiast swego syna, a swego posłusznego syna zamiast siebie samego (Rdz 22, 1-14). Bóg uczy Abrahama, że istotą mistyki jest ofiarowanie siebie i tego, co się ma najcenniejszego. Zewnętrzne, ofiarowane rzeczy są zaś znakiem ofiarowania wewnętrznego, którego najwyższym wyrazem jest oddanie swojej woli i całkowite posłuszeństwo. To „świeckie” kapłaństwo jest dostępne dla każdego człowieka. Każdy człowiek wezwany jest do budowania nie tylko przyjaźni, ale także miłości, która musi wyrażać się w całkowitym ofiarowaniu siebie samego, swojej wolności i swoich najcenniejszych przywiązań. Mistyka przechodzi tu przez próbę najtrudniejszej ofiary, ale właśnie wtedy staje się nie tylko niejasną intuicją duchową, ale prawdziwym oddaniem siebie w posłuszeństwie i miłości.
MISTYKA MŁODZIEŃCZA
O ile Abraham jest wzorem człowieka, który poznaje Boga w życiu dojrzałym, o tyle Jakub rozpoczyna swoją drogę duchową od mistyki młodzieńczej. U progu dorosłego życia, idąc w świat w poszukiwaniu pracy, perspektyw i miłości, składa Bogu ślub: „Jeżeli Pan Bóg będzie ze mną, strzegąc mnie w drodze, w którą wyruszyłem, jeżeli da mi chleb do jedzenia i ubranie do okrycia się i jeżeli wrócę szczęśliwie do domu ojca mojego, Pan będzie moim Bogiem” (Rdz 28, 20-21). Po wielu latach, jako dojrzały już człowiek, widząc Bożą opiekę w swoim życiu, Jakub spełnia swój ślub (Rdz 35, 1-15). Mistyka Jakuba jest więc mistyką młodzieńca, który poznaje Boga nie tylko jako Boga swojego ojca, ale także – stopniowo, poprzez życiowe doświadczenia – jako Boga swojego własnego życia.
BÓG W CZŁOWIEKU
Owoc „życiowej” mistyki Jakuba jest przedziwny. On sam staje się bowiem znakiem Boga dla swych braci. Na pytanie: „Czyż ja jestem na miejscu Boga?” (Rdz 50, 19) odpowiedź w istocie jest twierdząca. W jego miłosierdziu, pocieszaniu swego Ludu i przemawianiu do jego serca widać bowiem cechy samego Boga (por. Iz 40, 1-2). Jakub zapowiada tu Chrystusa – Boga wcielonego w ludzką naturę. To wcielenie nie jest czymś abstrakcyjnym, ale pokazuje, jaki jest Bóg: miłosierny, pocieszający i mówiący do serca. Wchodzimy w mistykę w spotkaniu z Chrystusem i z każdym podobnym do Niego człowiekiem.
Co? Gdzie? Kiedy?
