List do Kościoła w Efezie

„Aniołowi Kościoła w Efezie napisz:
To mówi Ten, który trzyma siedem gwiazd w prawej ręce,
Ten, który się przechadza wśród siedmiu złotych świeczników:
Znam twoje czyny: trud i twoją wytrwałość, i to, że złych nie możesz znieść,
i że próbie poddałeś tych, którzy zwą samych siebie apostołami, a nimi nie są,
i że ich znalazłeś kłamcami.
Ty masz wytrwałość i zniosłeś cierpienie dla imienia mego – niezmordowany.
Ale mam przeciw tobie to, że odstąpiłeś od twej pierwotnej miłości.
Pamiętaj więc, skąd spadłeś, i nawróć się, i poprzednie czyny podejmij!
Jeśli zaś nie – przyjdę do ciebie i ruszę świecznik twój z jego miejsca
– jeśli się nie nawrócisz.
Ale masz tę [zaletę], że nienawidzisz czynów nikolaitów,
których to czynów i Ja nienawidzę.
Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.
Zwycięzcy dam spożyć owoc z drzewa życia, które jest w raju Boga”
(Ap 2,1-7)

Zanim w XI w. przed Chrystusem przybyła na tereny starożytnego Efezu ludność grecka, istniało tam sanktuarium poświęcone Kybele, anatolijskiej bogini-matce. Grecy zbudowali port i miasto oraz własną świątynię, w której – pod wpływem lokalnych wierzeń – cześć odbierała Artemida jako bogini płodności. Dogodne położenie miasta usytuowanego na ważnym szlaku handlowym łączącym Azję i Europę, sprzyjało napływowi pielgrzymów, których liczba systematycznie rosła.

Stolica prowincji

W połowie VI w. miasto zostało zdobyte, splądrowane przez Persów i włączone w skład ich rozległego imperium. W 356 r. świątynia Artemidy spłonęła, podpalona przez ogarniętego żądzą rozgłosu Herostratesa. Gdy Aleksander Macedoński rozpoczął wojnę z Persami, mieszkańcy Efezu w 334 r. otworzyli mu bramy miasta. Wkrótce podjęto prace nad budową nowej świątyni, znacznie bardziej okazałej niż poprzednia. Kiedy była gotowa, została uznana za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata.

W początkach III w. przed Chrystusem miasto przeszło we władanie dynastii Seleucydów, którzy mieli swoją stolicę w Antiochii nad Orontesem. W 133 r. władzę nad tym terytorium przejął Rzym, co dało początek trwającemu kilka stuleci okresowi największej świetności Efezu. Sto lat później, w 29 r. przed Chrystusem, Efez stał się stolicą rzymskiej prowincji Azja i czwartym co do wielkości miastem imperium rzymskiego. Jego znaczenie jeszcze bardziej wzrosło, gdy dwa lata później przybył do niego August, wnuk siostry Cezara i jego adoptowany syn.

Wiara w Jezusa Chrystusa dotarła do Efezu bardzo wcześnie, zapewne wkrótce po zesłaniu Ducha Świętego. Szacuje się, że lokalna wspólnota żydowska liczyła kilka tysięcy osób i to najpierw do nich docierało orędzie Ewangelii. Według świadectwa Dziejów Apostolskich, gdy w 52 r., pod koniec drugiej podróży misyjnej, przybył św. Paweł, „wszedł do synagogi i rozprawiał z Żydami” (Dz 18,19), a nie mogąc pozostać dłużej, obiecał: „Wrócę do was, jeżeli Bóg zechce” (18,21). Spełniwszy tę obietnicę kilka miesięcy później, podczas trzeciej podróży, zastał niewielką wspólnotę skupioną wokół dawnych uczniów Jana Chrzciciela, którzy przyjęli chrzest w Jordanie (19,1-7). Nauczając przez ponad dwa lata, natrafił na silne sprzeciwy z dwóch stron. Ci Żydzi, którzy nie uwierzyli w Jezusa, traktowali wiarę w Niego jako silne zagrożenie dla judaizmu w tym kształcie, jaki nadal podtrzymywali (19,8-9).