Józef - dziewiczy oblubieniec

W apokryfach czytamy, że w czasie zaślubin z Najświętszą Maryją Panną Józef był owdowiałym starcem mającym dzieci z poprzedniego małżeństwa. Takie przekonanie wydawało się pomocne do odrzucenia herezji, że wspomniani w Nowym Testamencie „bracia Jezusa” byli Jego braćmi zrodzonymi z Najświętszej Maryi Panny. Taka była geneza obrazu posuniętego w latach opiekuna Zbawiciela zawierającego dziewiczy związek małżeński z Dziewicą z Nazaretu. Ale czy ten obraz jest zgodny ze świadectwem biblijnym?

TŁO STAROTESTAMENTOWE

Pytanie o wiek Józefa jest ściśle związane z tematem rzekomych „braci” Jezusa oraz dziewiczego życia opiekuna Zbawiciela. W związku z tym często możemy się spotkać ze stwierdzeniem, że judaizm nie dopuściłby możliwości dziewiczego małżeństwa. Jest to błędne spostrzeżenie, wynikające z nieznajomości Starego Testamentu. Otóż trzydziesty rozdział Księgi Liczb omawia różne ślubowania złożone przez niewiasty mające zawrzeć związek małżeński, zwłaszcza w odniesieniu do roli męża względem tych przyrzeczeń (por. Lb 30, 13-16). Prawo Mojżeszowe tam omówione wyraźnie dopuszczało dziewicze wspólne życie w małżeństwie, pod warunkiem, że mąż wyraziłby na to zgodę.

Ten fakt rzuca nowe światło na wypowiedź Najświętszej Maryi Panny w chwili zwiastowania: „Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?” (Łk 1, 34). Zamężna Dziewica z Nazaretu zadaje to pytanie archaniołowi w chwili, gdy słyszy, że porodzi Syna. Czy Jej pytanie nie jest zaskakujące? Przecież będąc zaślubioną Niewiastą, nie powinna być zdziwiona, że w przyszłości porodzi dziecko – chyba że rzeczywiście podjęła decyzję o życiu w dziewictwie, zgodnie z Księgą Liczb 30, i to właśnie w małżeństwie. W takiej sytuacji, według tego samego źródła, musiałaby mieć na to zgodę męża. Ewidentnie z Jej wypowiedzi wynika, że taka zgoda Józefa już była dana. Ktoś powiedziałby zatem, że nic w tym nadzwyczajnego, bo widocznie Józef był już staruszkiem. Tak więc wracamy do naszej zagadki, którą musimy rozwiązać za pomocą tekstu biblijnego.

JÓZEF STARY CZY MŁODY?

Przyjrzyjmy się terminowi biblijnemu, jakim posługują się ewangeliści, gdy odnoszą się do św. Józefa. Jest nim greckie słowo aner (Mt 1, 19; Łk 1, 27). Ów termin oznacza „mężczyznę”, „człowieka” lub „męża”, w zależności od kontekstu. Tymczasem żydowski filozof Filon z Aleksandrii, żyjący w czasach Pana Jezusa, sporządził listę greckich terminów określających poszczególne grupy wiekowe w społeczeństwie. Na jego liście słowo aner figuruje jako termin odnoszący się do mężczyzny będącego między 28. a 49. rokiem życia!

Znamienne jest to, że gdy Zachariasz, ojciec Jana Chrzciciela, zwraca się do Archanioła słowami „sam jestem już stary” (Łk 1, 18), nie określa siebie jako aner, lecz używa innego terminu, który na liście Filona odnosi się do osoby starszej niż aner. Niewątpliwie owa skala wiekowa rozporządzona przez Aleksandryjczyka zderza się z powszechnym wyobrażeniem odnośnie do osoby Józefa jako starca. Zauważamy to choćby w słowach „Józef stary” w jednym z wariantów kolędy „Dzisiaj w Betlejem”, jak również w wielu dziełach sztuki.

Mimo to, na podstawie powyższej biblijnej terminologii, okazuje się, że Józef wcale stary nie był. Co ciekawe, młody wiek oblubieńca Matki Bożej potwierdzają mistyczne wizje siedemnastowiecznej służebnicy Bożej s. Marii z Agredy, według której Józef miał trzydzieści trzy lata, kiedy zaślubił Najświętszą Maryję Pannę. A według wizji osiemnastowiecznej mistyczki s. Marii Cecylii Baij Józef poślubił Matkę Bożą w wieku trzydziestu lat. Te mistyczne świadectwa są wymowne, bo pochodzą z czasu, kiedy panowało powszechne przekonanie, że Józef był w podeszłym wieku.

BRACIA JEZUSA

O ile prawdą jest, że w kilku miejscach w Ewangeliach znajdujemy odniesienia do braci Chrystusa, o tyle należy pamiętać, że jedyną Osobą, która zostaje określona mianem Syna Maryi (por. Mt 12, 47; J 2, 1) lub Syna Józefa (por. Łk 4, 22; J 1, 45; 6, 42), jest Pan Jezus. Inaczej mówiąc, osoby o imieniu Jakub, Józef, Szymon i Juda, określone jako „bracia Jezusa” (Mt 13, 55), nigdzie nie figurują jako synowie Maryi lub synowie Józefa. Kim zatem byli owi „bracia” Zbawiciela?