Czy wojna może być sprawiedliwa? Konferencja bp Roberta Chrząszcza wygłoszona na spotkaniu Mężczyźn św. Józefa w Krakowie

Tego typu działania winny być jednak:

• ograniczone w czasie;
• mieć ściśle określone cele;
• należy je prowadzić z pełnym poszanowaniem prawa międzynarodowego;
• pod nadzorem uznanego organu władzy o charakterze ponadnarodowym;
• w żadnym zaś wypadku nie kierować się wyłącznie logiką militarną.

Te warunki nakreślone przez papieża są jakby uzupełnieniem katolickiej doktryny o uprawnionej obronie z użyciem siły militarnej”. *W pierwszej części konferencji wszystkie cytaty, jeśli nie zaznaczono inaczej, pochodzą z artykułu biskupa Tadeusza Płoskiego pt. „Sprawiedliwość, wojna i pokój w nauczaniu Kościoła katolickiego”

W drugiej części konferencji przyjrzymy się, jak w Katechizmie Kościoła Katolickiego jest przedstawiony temat wojny. Zagadnienia te są omówione w części trzeciej katechizmu pt. „Życie w Chrystusie”; dział drugi: Dziesięć przykazań; rozdział drugi: „Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego”; artykuł 5: Piąte przykazanie; część III: Obrona pokoju. Pokój. Unikanie wojny.

Zaczniemy od punktu 2309: „Należy ściśle wziąć pod uwagę dokładne warunki usprawiedliwiające uprawnioną obronę z użyciem siły militarnej”. Zauważcie, moi drodzy, że zawsze jest to uprawniona obrona. Nie możemy zaatakować kogoś. Rosjanie mówię, że broniąc się przed NATO, zaatakowali Ukrainę. Broniąc się, zaatakowali sąsiednie państwo. Katechizm tutaj dodaje, że: „Powaga takiej decyzji jest podporządkowana ścisłym warunkom uprawnienia moralnego” (KKK 2309). Dalej wymienia cztery punkty, które uprawniają do użycia siły militarnej. O tym już mówiliśmy, ale przypomnę jeszcze raz. To jest ważne – te cztery punkty muszą wystąpić równocześnie. Jeśli brakuje jednego z nich, tracimy prawo do użycia siły.

Pierwszy warunek: „Szkoda wyrządzana przez napastnika narodowi lub wspólnocie narodów musi być długotrwała, poważna i niezaprzeczalna” (KKK 2309).
Czyli to musi być jakaś bardzo ważna rzecz. Nie może to być przysłowiowa walka o miedzę. Ktoś jechał czołgiem i zatrzymał się na mojej granicy, a ja już mam prawo użyć siły. On jeszcze nie zaczął strzelać. Nie ma żadnej szkody. Jest tylko zagrożenie.

Według drugiego warunku: „Wszystkie pozostałe środki zmierzające do położenia jej kresu okazały się nierealne lub nieskuteczne” (KKK 2309). Najpierw podjęcie próby pokojowego rozwiązania sytuacji.

Trzecia okoliczność mówi, że „muszą istnieć dla uprawnionej obrony uzasadnione warunki powodzenia” (KKK 2309). Nie jest moralna walka dla samej walki. To tylko eskaluje problem.

Czwarty punkt: „użycie broni nie może pociągnąć za sobą jeszcze poważniejszego zła i zamętu niż zło, które należy usunąć. W ocenie tego warunku należy uwzględnić potęgę współczesnych środków niszczenia" (KKK 2309).

Pod tą listą w katechizmie umieszczono mniejszym drukiem dopisek: „są to elementy tradycyjnie wymieniane w teorii tzw. wojny sprawiedliwej” (KKK 2309).
Zauważcie, że Kościół nie mówi: to jest wojna sprawiedliwa. Tylko że gdy wystąpią łącznie te cztery warunki, można podjąć działania militarne. Widzimy, że Kościół unika mówienia o wojnie.

Jest jeszcze kilka punktów w Katechizmie Kościoła Katolickiego dotyczących wojny. Punkt 2307: „Piąte przykazanie zakazuje dobrowolnego niszczenia życia ludzkiego. Z powodu zła i niesprawiedliwości, jakie pociąga za sobą wszelka wojna, Kościół usilnie wzywa wszystkich do modlitwy i działania, by dobroć Boża uwolniła nas od odwiecznego zniewolenia przez wojnę” (KKK 2307).

Następny punkt: „Każdy obywatel i wszyscy rządzący są zobowiązani do działania na rzecz unikania wojen. Tak długo jednak jak będzie istniało niebezpieczeństwo wojny, a równocześnie brakować będzie międzynarodowej władzy posiadającej niezbędne kompetencje i wyposażonej w odpowiednią siłę rządom nie można odmawiać prawa do koniecznej obrony, byle wyczerpały wpierw wszystkie środki pokojowych rokowań” (KKK 2308).

Punkt 2309, o którym już dużo mówiliśmy – te cztery „warunki usprawiedliwiające uprawnioną obronę z użyciem siły militarnej”. I tutaj jeszcze w kwestii prawa moralnego do rozpoczęcia wojny: „ocena warunków uprawnienia moralnego należy do roztropnego osądu tych, którzy ponoszą odpowiedzialność za dobro wspólne”. Czyli odpowiedzialność jest po stronie tych, którzy decydują, że w tym momencie jest już wystarczający motyw do rozpoczęcia wojny. To jest ich odpowiedzialność.

„Władze publiczne mają w tym przypadku prawo i obowiązek nałożyć na obywateli zobowiązania konieczne dla obrony narodowej.
Ci, którzy poświęcają się sprawie ojczyzny, służąc w wojsku, są sługami bezpieczeństwa i wolności narodów. Jeżeli wywiązują się należycie ze swojego zadania, prawdziwie przyczyniają się do dobra wspólnego narodu i utrwalenia pokoju” (KKK 2310).

„Władze publiczne powinny uwzględnić przypadek tych, którzy z pobudek sumienia odmawiają użycia broni; są oni jednak zobowiązani w inny sposób służyć wspólnocie ludzkiej” (KKK 2311). Nikogo nie można zmusić do tego, aby zabijał drugiego człowieka. Nawet jeśli mój kraj został zaatakowany, nieprzyjaciel na mnie napada, a ja nie chcę go zabić, mam takie prawo. Oglądałem kiedyś film „Forrest Gump”.

Jest tam pokazana postawa gościa, który jest na wojnie, ale nie chce zabijać. Za to ratuje wielu żołnierzy i staje się bohaterem. Odwaga, jego przekonania, sumienie – jako człowiek nie ma prawa zabić drugiego człowieka. Kościół mówi, że nie wolno nikogo zmuszać do zabijania. „Kościół i rozum ludzki stwierdzają trwałą ważność prawa moralnego podczas konfliktów zbrojnych. Gdyby na nieszczęście już do wojny doszło, nie wszystko tym samym staje się między walczącymi stronami dopuszczalne” (KKK 2312).