Życie przechowane

Po „aryjskiej stronie” pięcioletnią Mirę zabrała do siebie Maria Dyrda, która mieszkała na Sielcu, na obrzeżach Sosnowca, wraz ze swoimi najmłodszymi dziećmi, szesnastoletnim Pawłem i dwunastoletnią Urszulą. Trzech jej najstarszych synów służyło wówczas w niemieckim wojsku, a mąż Paweł ukrywał się poza domem. Był ścigany przez niemiecką policję za odmowę podpisania folkslisty.

Marzenie o spotkaniu z dzieckiem

Jak czuła się matka przerzucająca przez ogrodzenie będzińskiego getta swoje jedyne dziecko? Co wtedy myślał ojciec Mirusi, zakochany do szaleństwa w swojej „małej księżniczce”? Wierzyli w jej ocalenie, ale czy mieli nadzieję, że ją jeszcze zobaczą, że znowu będą razem, że przeżyją piekło historii? „Patrzyliśmy przez okno i wciąż widzieliśmy wolnych ludzi, i cieszyliśmy się, że nasze dziecko było wśród nich… Modliliśmy się do Boga, aby chronił nasze dziecko i tę dobrą kobietę, która je zabrała” – wspominała po latach matka Mirusi. Pierwszy i drugi dzień Mirusia bardzo płakała i tęskniła za swoimi rodzicami, szczególnie za mamą. Ciągle o nią pytała. Wtedy Maria brała dziewczynkę na kolana, przytulała do siebie, żeby dziecko przestało płakać. Kochała ją jak własną córkę. Zdobyła dla Miry fałszywe dokumenty na nazwisko Marysia Andruszkiewicz, ufarbowała jej włosy na blond, a poza domem przedstawiała jako swoją siostrzenicę.

Paweł Dyrda, mąż Marii, wrócił do domu jesienią 1943 r. Nadal musiał się ukrywać, dlatego zbudował kryjówkę w spiżarni za szafą. Pod koniec listopada Maria zmarła. Nieletnimi Pawłem i Urszulą zajmowała się wtedy opieka społeczna, która odwiedzała ich co kilka dni. W tym czasie Mira wraz z ojcem rodzeństwa chowali się w kryjówce za szafą. Dzięki temu dziewczynka doczekała się końca wojny. Mama i tata Miry również przeżyli. Przetrwali dzięki wielkiej woli życia i marzeniu o spotkaniu z dzieckiem. Odnaleźli córkę u Dyrdów i w sierpniu 1945 r. we troje wyruszyli do Niemiec. Pozostali tam cztery lata, czekając na wizę do USA. W 1949 r. wyjechali do Nowego Jorku. Za oceanem przyjęli nazwisko Reym.

Utrzymywali stały kontakt z rodziną Dyrdów. W 1987 r. Paweł Dyrda, Maria Dyrda, Paweł Dyrda (syn) oraz Urszula Dyrda-Uwarzow zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Historia Mirusi i jej rodziców zakończyła się dobrze – ta jedna i jeszcze kilka, kilkadziesiąt innych, ale wielu to nie było dane. Większość Żydów nie doczekała pokoju. Zginęły miliony.

Dziękuję to za mało

Od 1963 r. Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem, izraelska instytucja zajmująca się historią Zagłady, przyznaje tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata tym, którzy bezinteresownie udzielali pomocy Żydom w czasie II wojny światowej. Uhonorowanych zostało ponad 6700 osób z Polski, w tym ponad sto z Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

– O tych wiemy, ale o wielu podobnych ludziach i ich heroicznej postawie nigdy się nie już dowiemy, na zawsze pozostaną anonimowi, przysypani prochem niepamięci – wyznaje dr Aleksandra Namysło. Dlatego warto poznać historie nie tylko rodziny Rembiszewskich i Dyrdów, zwiedzając wystawę „Życie przechowane”. Trzeba na własne oczy przekonać się i posłuchać, że wielu Polaków decydujących się na pomoc Żydom naprawdę ryzykowało wszystko co najcenniejsze – życie własne i najbliższych. I rzeczywiście, chyba w tych okolicznościach zwykłe „dziękuję” to za mało…