Ze św. Anny do KL Dachau

Ks. Detkens, wyniszczony przez choroby i głód, pod koniec lipca 1942 r. został skierowany do „bloku inwalidów”, o którym pisałam w poprzednich numerach „Idziemy”, przedstawiając postać innego błogosławionego kapłana z KL Dachau, ks. Franciszka Drzewieckiego, orionisty. Kto raz został zapisany do „bloku inwalidów” – chociażby wyzdrowiał – nie mógł już z niego wyjść. Stamtąd, według alfabetu, wywożono więźniów do komory gazowej w Hartheim koło Linzu.

CHRYSTUS IDZIE PRZED NAMI

Krótko przed śmiercią ks. Detkens pisał: „Jestem, Bogu dzięki, zdrów i pełen wiary i nadziei w lepszą przyszłość. Ewangelia uczy nas żyć w Bogu; zwłaszcza teraz wymaga od nas, by coś, a nawet wszystko, złożyć w ofierze: jeden musi życie, inny pracę albo cierpienie. Krzyż jest ciężki, ale Chrystus idzie przed nami i pomaga każdemu nieść swój krzyż”.

Naoczny świadek życia i cierpienia ks. Detkensa, ks. Tadeusz Rulski, pisze we wspomnieniach: „Ogromną grupę starych, chorych, niedołężnych wywieziono 10 sierpnia 1942 r. na zagazowanie. Oczywiście tego jeszcze dnia zagazowano ich i spalono. Gdzie? Tego nikt nie wie. Świadków zagazowania i spalania Niemcy później likwidowali, aby nie było żadnych śladów wśród żyjących. Taką śmiercią męczeńską zginął i ks. rektor Edward Detkens. On i 40 polskich księży zginęli zamordowani w bestialski sposób w komorze gazowej zamku Hartheim k. Linzu w Austrii. Zginął w tzw. »transporcie inwalidzkim«, wywieziony do komory gazowej zamku Hrtheim k. Linzu w Austrii 10 sierpnia 1942 roku”.

Czy istotnie w Hartheim? Tak wynika z listy transportowej sporządzonej w KL Dachau. Dzisiaj wiemy, że więźniów Dachau mordowano także w drodze do zamku Hartheim, w specjalnie przygotowanych do zabijania autobusach z zamalowanymi szybami, nazywanych przez więźniów „samochodami widmami” lub „skrzyniami śmierci”. Ciała zagazowanych wieziono do Monachium, gdzie były spalane w kościele przy St. Martin Strasse 41, przy cmentarzu miejskim w Monachium. Do 1950 r. urny z prochami, nazywane w dokumentacji „Urna K”, stały w piwnicach tego kościoła. Oficjalnie pogrzeb odbył się w 1950 r., a urny przeniesiono na cmentarz Friedhof am Perlacher Forst przy Stadlheier Strasse 24 w Monachium.

Sprawą wyjaśnienia pochowku polskich księży na cmentarzu zajmuję się od wielu lat. Pierwszy raz na cmentarz Perlacher Forst w Monachium, do miejsca, w którym pochowane są prochy polskich księży, więźniów Dachau, dotarłam w kwietniu 2010 r.

Dzisiaj wiemy, że prochy bł. Edwarda Detkensa i 280 innych polskich duchownych spoczywają na cmentarzu Perlacher Forst w Monachium, w urnach wzoru K. Z niemieckiej dokumentacji cmentarza dowiadujemy się, że ks. Detkens został skremowany w Monachium i pochowany na cmentarzu München am Perlacher Forst, w Monachium, urna z prochami nr K 3147. Miejsce, w którym w imiennych urnach spoczywają polscy kapłani zamordowani w Dachau lub w „transportach inwalidów”, nazywane jest Gajem Pamięci Obozu Koncentracyjnego. W 92 urnach pod 44 numerowanymi płytami spoczywają prochy 4092 więźniów zamordowanych w KL Dachau lub zamku Hartheim, wśród nich polskich księży. W centralnym miejscu upamiętnienia znajduje się fontanna z mozaiką przedstawiająca bramę Raju i kamień nadziei. Dokumenty, na podstawie których ustalam miejsca pochówku polskich księży, znajdują się w kancelarii cmentarza Perlacher Forst w Monachium, także w bazie Międzynarodowej Służby Poszukiwań (ITS) w Bad Arolsen, kopie dostępne są w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

„Przyjdzie czas, gdy z niemieckich obozów koncentracyjnych i więzień będziemy wydobywali prochy ludzi, którzy tam polegli, i będziemy wynosili ich na ołtarze” – mówił Pius XII. Dzisiaj bł. Edward Detkens znajduje się w gronie 108 błogosławionych, wyniesionych 13 czerwca 1999 r. na ołtarze przez św. Jana Pawła II.

Na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 105II29/30) znajduje się w grobowcu rodzinnym symboliczny nagrobek ks. Edwarda Detkensa – „Żołnierza Chrystusa”, wiernego „wiecznym ideałom Prawdy, Dobra i Piękna, aż do śmierci”.