Symbole narodowe - instrukcja obsługi

Orzeł Biały, biało-czerwone barwy i „Mazurek Dąbrowskiego” – to trzy symbole naszej państwowości; najważniejsze znaki, wokół których gromadzi się wspólnota obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Przypominamy sobie o nich szczególnie 2 maja, kiedy (od 2004 r.) obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, coraz częściej wywieszając biało-czerwoną w oknach, na balkonach mieszkań, frontonach lub nierzadko masztach przed naszymi domami.

Każdy z nas nie tylko może na co dzień eksponować polskie symbole państwowe, manifestując w ten sposób tożsamość narodową oraz przywiązanie do Polski, ale i powinien być do tego zachęcany. Nie każdy jednak wie, że nasze symbole narodowe podlegają ochronie prawnej. Chronią je przede wszystkim i definiują Konstytucja RP oraz ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Jak w niej czytamy, otaczanie ich „czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji”. Z kolei przepisy o karach za odstępstwa od tego są jednoznaczne: zgodnie z art. 49 kodeksu wykroczeń osoba, która narusza przepisy o godle, barwach i hymnie RP podlega karze aresztu (5–30 dni) albo grzywny. Z kolei ten, kto „publicznie znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwowy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku” (art. 137 par. 1 kodeksu karnego). Postępowanie w tej sprawie wszczynane jest z urzędu.

Jak więc sumiennie wywiązywać się ze wspomnianego obowiązku? Przede wszystkim warto nieco wiedzieć o symbolach Rzeczypospolitej Polskiej.

GODŁO, FLAGA I MAZUREK

Wzorcowymi przykładami naszych symboli narodowych są: w przypadku Orła Białego – godło RP, a w przypadku biało-czerwonych barw – flaga państwowa RP.

Godłem RP jest nie każdy biały orzeł, ale – jak czytamy we wspomnianej ustawie – wizerunek orła „ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy”. Historia naszego godła sięga końca XIII w. i jest to jeden ze starszych symboli narodowych na świecie.

Barwy RP wywodzą się z godła państwowego, gdzie biel pochodzi od orła, czerwień – od pola tarczy herbowej. „Ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego”. Flaga RP jest dodatkowo zdefiniowana jako prostokątny płat tkaniny o barwach RP, umieszczony na maszcie lub drzewcu, przy czym ustalony stosunek szerokości flagi do jej długości wynosi 5:8. Flaga RP ma także określoną, wielokrotnie zmienianą nawet w naszej najnowszej historii czerwień, która obecnie w palecie kolorów ma specyfikację: #FF0000; RGB: 255/0/0; CMYK: 0/99/100/0. Polskie barwy narodowe po raz pierwszy zostały uregulowane w uchwale Sejmu Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831 r.

Hymnem państwowym RP jest „Mazurek Dąbrowskiego” – „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, której słowa w 1797 r. ułożył Józef Wybicki, a od 26 lutego 1927 r. jest to oficjalny hymn RP. Teoretycznie wykonywać lub odtwarzać go można publicznie jedynie w sytuacjach wskazanych w przepisach i są to przede wszystkim uroczystości, święta oraz rocznice państwowe. Art. 12 tej ustawy określa także pożądaną formę wykonania „Mazurka”: utwór na jeden głos oraz fortepian. W praktyce jednak liczne odstępstwa od tej zasady nie są karane. „Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie” – czytamy w ustawie.

BALKON TO NIE AMBASADA

Flagą biało-czerwoną możemy posługiwać się wszyscy, pamiętając, że np. przy pionowym wyeksponowaniu flagi biel powinna znajdować się po lewej stronie, a przy poziomym – na górze. Ściśle określone jest jednak to, co na fladze RP obok samych jej barw może się znaleźć. Symbol na fladze zawsze coś oznacza! Flagą państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej mogą posługiwać się jedynie instytucje i placówki państwowe reprezentujące polskie państwo na zewnątrz, a więc – zgodnie z art. 8 ustawy – przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, inne oficjalne przedstawicielstwa Polski za granicą. Flagę z godłem wiesza się na cywilnych lotniskach i lądowiskach, cywilnych samolotach podczas lotów za granicą, w kapitanatach (bosmanatach) portów. Flagę państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej podnoszą ponadto polskie statki morskie jako banderę i statki morskie pełniące specjalną służbę państwową. Tak więc nie możemy na naszym balkonie umieszczać flagi z orłem, ponieważ nasz dom nie jest ambasadą ani statkiem – tym bardziej jeśli chodzi o flagę z herbem i trójkątnym wcięciem, co sygnalizuje, że mamy do czynienia z jednostką bojową polskiej marynarki wojennej. Analogicznie nie umieścimy na fladze godła RP i szachownicy, ponieważ nasz dom nie jest wojskowym myśliwcem. Jako ciekawostkę można dodać, że zasadę reprezentowania Polski na zewnątrz chętnie wykorzystuje Polonia na całym świecie, posługując się powszechnie flagą z Orłem Białym – także dlatego, że biel i czerwień nie są barwami jedynie Polski.