Spór o religię czy o ustrój?

Akcja ma charakter skoordynowany. Jej celem jest doprowadzenie nie tylko do zaprzestania finansowania lekcji religii ze środków państwowych i samorządowych, ale także całkowitego wyrzucenia tych lekcji ze szkół publicznych. Grunt pod tę akcję co najmniej od lipca 2015 r. przygotowuje inicjatywa obywatelska „Świecka szkoła”. Powołali ją do istnienia Leszek Jażdżewski (ten od zapasów „ze świnią w błocie”) oraz posłanka Katarzyna Lubnauer (Nowoczesna i KO). Dla uzupełnienia obrazu tej inicjatywy trzeba dodać, że korzysta ona ze wsparcia Roberta Biedronia, Krystiana Legierskiego, Kazimiery Szczuki, Wandy Nowickiej, Barbary Nowackiej i innych postaci o jednoznacznym profilu ideologicznym. Wobec niepowodzenia ich projektu ustawy w parlamencie rozpoczęli akcje w terenie. W wielu polskich miastach można było zauważyć furgonetkę z napisem „Żegnaj religio”, zachęcającą młodzież do rezygnacji z lekcji religii, co miało dawać „same plusy”.

CZĘSTOCHOWA NA SZTANDARZE

Pierwszymi, którzy 15 grudnia 2022 r. przegłosowali uchwałę w sprawie zaprzestania współfinansowania lekcji religii z budżetu miasta, byli radni Częstochowy. Za przyjęciem uchwały głosowało dwunastu rajców, jedenastu było przeciwko, dwóch wstrzymało się od głosu, a trzech nie brało udziału w głosowaniu. Media natychmiast obiegła informacja o „zaprzestaniu finansowania religii w Częstochowie” oraz buńczuczne zapowiedzi, że niebawem podobne uchwały będą podjęte w Łodzi, Warszawie, Krakowie, a może nawet w Białymstoku. Jak będzie w innych miastach, to się dopiero okaże.

Ważniejsze jest jednak wczytanie się w treść częstochowskiej uchwały. Nie chodzi w niej bowiem o zaprzestanie finansowania lekcji religii w ogóle, ale o przejęcie w całości kosztów tych lekcji przez budżet centralny. Z takim apelem radni zwracają się do ministra edukacji prof. Przemysława Czarnka. Dotychczas koszty religii rozkładały się między budżet centralny i budżet samorządowy w takich samych proporcjach, jak koszty wszystkich innych zajęć w szkołach publicznych. Standardowo w minionym roku Ministerstwo Edukacji pokrywało ok. 65,2 proc. wszystkich kosztów kształcenia w nich ucznia (wliczając w to pensje nauczycieli, utrzymanie budynków, sprzętu itd.), ok. 30,7 proc. pokrywał samorząd jako organ prowadzący szkołę, a pozostałe 4,1 proc. szkoły zdobywały ze składek rodziców i od sponsorów, z imprez, wypożyczania obiektów itp. Częstochowscy radni twierdzą, że wobec zmniejszającej się liczby dzieci, a zwłaszcza młodzieży na lekcjach religii, samorząd jest w coraz mniejszym stopniu zainteresowany ich finansowaniem, i oczekują, że przejmie to na siebie ministerstwo. Prawda nie jest zatem aż tak sensacyjna, jak deklaracje niektórych polityków i mediów.

SPRZĄTANIE PO GOMUŁCE

Lekcje religii do polskich szkół powróciły wraz z transformacją ustrojową po 4 czerwca 1989 r. W ramach stopniowego odchodzenia od komunistycznej dyktatury ówczesny „solidarnościowy” minister edukacji prof. Henryk Samsonowicz 3 sierpnia 1990 r. wydał instrukcję o przywróceniu nauczania religii w szkołach. Stało się to prawie 30 lat po tym, jak 15 sierpnia 1961 r. ustawą sejmu PRL religia została po raz kolejny ze szkół usunięta. Co ciekawe, dwa tygodnie później środowiska antyklerykalne zaskarżyły tę instrukcję do Trybunału Konstytucyjnego, powołując się na jej niezgodność z ustawą z roku 1961 (sic!). Na szczęście bezskutecznie. Początkowo instrukcja ministra Samsonowicza, jak prawie wszystko w tamtym czasie, miała charakter prowizoryczny. Nie towarzyszyły jej żadne akty prawne. Katecheci nie mieli w szkołach statusu nauczycieli. Kiedy byli to duchowni, nie pobierali z tego tytułu żadnych wynagrodzeń.

Sytuacja prawna zmieniła się wraz z uchwaleniem 7 września 1991 r. ustawy o systemie oświaty. Stanowi ona, że „publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, publiczne szkoły ponadpodstawowe na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie”. Znalazło to potem wzmocnienie w konkordacie zawartym między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską w roku 1993 oraz w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z roku 1997. Konkordat stwierdza: „Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji, Państwo gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej, organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych”. Z kolei Konstytucja RP w art. 53 ust. 4 oznajmia: „Religia Kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole”.

Z rozwiązań wypracowanych między państwem polskim i Kościołem rzymskokatolickim mogą korzystać wszystkie legalnie działające w Polsce Kościoły i związki wyznaniowe. Tych zaś według ostatnich danych MSWiA jest ponad 200. Lekcje religii w szkołach prowadzą 24 z nich. Warunkiem, żeby szkoła była zobligowana do zorganizowania tych lekcji, jest zebranie siedmiu chcących z nich korzystać uczniów. W przypadku braku chętnych w jednej klasie lub na jednym poziomie nauczania szkoły organizują wspólne lekcje religii na wielu poziomach dla dzieci jednego wyznania. Od 1992 r. nauczyciele religii (w tym również duchowni) zatrudniani są przez szkoły zgodnie z Kartą Nauczyciela.