Skarb wielodzietności

Starzenie się społeczeństwa nie jest tylko problemem gospodarczym. Posiadanie dzieci to decyzja, od której zależy wiele wartości kulturowych i moralnych. W debacie publicznej podejście do kwestii przyrostu naturalnego skupia się na kwestii dotacji czy dostępu do kredytów. Coraz częściej jednak eksperci zaznaczają, że niewłaściwe jest analizowanie następstw wolniejszego wzrostu populacji wyłącznie na gruncie ekonomicznym.

Spadek liczby urodzeń ma znacznie bardziej dalekosiężne skutki, ponieważ istotnie wpływa na osłabienie więzi społecznych. Społeczeństwo staje się kruche w świecie, w którym jest coraz mniej rodzeństwa, ciotek, wujków i kuzynów. Więzi międzypokoleniowe łatwo mogą zostać zerwane przez kłótnię lub śmierć. Przykra jest perspektywa młodych ludzi żyjących w tak sfragmentaryzowanym społeczeństwie, zmierzającym w kierunku gerontokracji – lub przeciwnie: rosnącej izolacji osób starszych. Być może według tego klucza trzeba analizować społeczne burdy młodzieży i nastolatków z ostatnich miesięcy.

Rodzina scala społeczeństwo więziami, jakich państwo nie jest w stanie zapewnić. Żaden program wsparcia publicznego nie zastąpi sieci rodzinnej, która pomaga na przykład dziadkowi żyć samodzielnie aż do śmierci, pomimo częstych kłótni między nim a jego kilkorgiem dzieci i ich rodzinami. Klasa szkolna nie nauczy, co to znaczy żyć w zażyłości z innymi ludźmi, a rodzeństwo to zdobędzie, dorastając razem – nawet jeśli czasami brakuje między nim wzajemnej tolerancji.

Niestety, pomimo społecznego znaczenia dzieci coraz mniej jest rodzin wielodzietnych. Choć programy pomocy finansowej i wsparcia mogą sprawić, że posiadanie trzeciego lub czwartego dziecka stanie się bardziej przystępne, nie są one wystarczające ani nie mają znaczącego wpływu na zmiany we wskaźnikach dzietności. Dobro wspólne społeczeństwa, w tym przypadku umocnienie więzi społecznych, nie jest tylko wynikiem dobrobytu.

W roku św. Józefa może pomóc refleksja na temat znaczenia rodzicielstwa, które jest najczęstszym sposobem, w jaki człowiek uczy się być hojnym i dawać siebie. Jest to rodzaj kenozy: doświadczenie tego, co znaczy żyć całkowicie dla kogoś innego. Potrzebna jest kulturowa i duchowa zmiana, to znaczy przemiana społeczeństwa, tak aby kierowało się poświęceniem, a nie konsumpcją, i aby spoglądało ku wieczności, a nie kierowało się tym, co pozostało z „doganiania Zachodu” z lat dziewięćdziesiątych.