Siła królowej

Pod koniec XV w. hiszpańska Walencja przeżywała okres rozkwitu ekonomicznego i kulturalnego. W tamtym czasie szachy, wywodzące się z indyjskiej chaturangi, zaadaptowane przez Persów i sprowadzone do Europy przez Arabów, stały się popularne wśród elit intelektualnych, w dużej mierze pochodzenia żydowskiego. Powstały nowe zasady gry, które przekształciły ją z powolnej, kontemplacyjnej rozgrywki w dynamiczny pojedynek pełen napięcia i niespodziewanych zwrotów akcji.

To właśnie w Walencji w czasach renesansu nastąpiła transformacja jednej z najważniejszych figur na szachownicy. Otóż hetman został nazwany królową – i pod takim mianem figura ta jest dziś znana w większości języków. Pierwsze wzmianki o potężnej królowej pojawiają się w alegorycznym poemacie Scachs d’Amor z 1475 r. Wspomniana zmiana była skutkiem rosnącego znaczenia kobiet w rządzeniu. Dwadzieścia lat później uczony Żyd Francesch Vicent (1450–1512) skompletował nowe zasady i opublikował pierwszy traktat o współczesnych szachach. Od tamtego czasu rola królowej w szachach jest nie do przecenienia. Podczas gdy król zapewnia stabilność, królowa, poruszająca się po szachownicy z niezrównaną swobodą, ma ogromną siłę i władzę.

Szachy, jako mikrokosmos społeczeństwa, odzwierciedlają zmiany kulturowe i polityczne. Siła królowej na szachownicy stanowi doskonały przykład tego, jak kobiety, przez wieki niedoceniane, stopniowo zyskiwały widoczne znaczenie i namacalny wpływ. Transformacja hetmana w potężną królową w szachach nie jest tylko historyczną ciekawostką, ale głęboką metaforą roli kobiet w społeczeństwie. Co ciekawe i warte przypomnienia – transformacja dokonała się w chrześcijańskiej Europie, a nie w Persji czy w Arabii.

Nazwa tej figury przypomina, że kobieca moc, podobnie jak królowa na szachownicy, ma potencjał, by radykalnie zmieniać sytuację i kształtować przyszłość. Warto również zwrócić uwagę, że w narracji chrześcijańskiej Najświętsza Maryja Panna, Matka Jezusa, od wczesnych czasów nosi tytuł królowej. Niezliczone są obrazy pokazujące Niewiastę jako centrum całego stworzenia. Taki też jest sens uroczystości Wniebowzięcia i jej dopełnienie tydzień później w święcie Ukoronowania.