Żeby kupić większe mieszkanie, trzeba też wziąć kredyt.
W tej chwili jest to trudne, ale chcemy być przygotowani na moment, gdy sytuacja się poprawi. Dlatego w Radzie Rodziny zwróciliśmy uwagę na kwestię umów o pracę. Obecnie pracodawca może zaproponować trzy umowy na czas określony, zanim będzie miał obowiązek zawarcia umowy na czas nieokreślony. Chcemy zmniejszyć tę liczbę do dwóch, gdyż umowa na czas nieokreślony daje większe poczucie stabilizacji i umożliwia wzięcie kredytu. Łatwiej wówczas podejmować strategiczne decyzje, także te o posiadaniu dzieci.
Czy obecną falę uchodźców można traktować jako wsparcie naszej demografii?
Byłabym bardzo ostrożna. Kobiety z Ukrainy, które przyjechały do Polski, w dużej części były zmuszone zostawić tam swoich mężów. Oczywiście tym, którzy planują zostać w Polsce i tu założyć rodzinę, będziemy pomagać jak wszystkim rodzinom w Polsce.
Twarde rozwiązania systemowe to jedna sprawa. A jak można promować kulturę sprzyjającą macierzyństwu i rodzicielstwu?
Przede wszystkim macierzyństwo powinno być traktowane aspiracyjnie, czyli jako pewnego rodzaju cel życiowy. Ponadto warto patrzeć na nie jako na naturalny etap życiowy. Proces łączenia macierzyństwa z pracą zawodową powinien umożliwiać kobiecie funkcjonowanie segmentowe: urlop macierzyński, powrót do pracy, potem znów przerwa i powrót. W nas bardzo głęboko jest zakodowane to, co przeszliśmy w okresie transformacji, gdy było bardzo wysokie bezrobocie. Właśnie z okresu transformacji pochodzi pokolenie jedynaków, gdyż ludzie czuli się niestabilnie i bali się powiększać rodzinę. Obecnie mamy niskie bezrobocie, powrót matki na rynek pracy wygląda inaczej niż kiedyś.
W jakim okresie rodziny szczególnie potrzebują wzmocnienia?
Z badań wynika, że szczególnie istotne jest wsparcie rodzin z dziećmi do lat trzech. Dlatego wśród rozwiązań promacierzyńskich istotny jest Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, który już funkcjonuje. Działa on w momencie, gdy kończy się urlop macierzyński, dziecko ma dwa–trzy lata. Wówczas potrzebna jest większa stabilizacja finansowa, ale także decyzja, czy mama zostanie z dzieckiem. Większość rodziców w tym okresie woli własną opiekę albo pomoc babć czy opiekunek niż opiekę instytucjonalną, która oczywiście też jest potrzebna. Jednak tam, gdzie istnieje opieka własna, rodzice częściej decydują się na szybsze urodzenie kolejnego dziecka.
Niektóre państwa kładą nacisk właśnie na ten okres do trzech lat. W Rumunii urlop macierzyński trwa dwa lata. Czechy oferują rodzinom z dziećmi z wieku do trzech lat transfery finansowe i wiele kobiet wybiera pozostanie z dzieckiem w domu. Tam dość łagodnie przebiegła transformacja, nie było takiego bezrobocia, jak w Polsce. U nas pamięć społeczna w tym zakresie jest bardzo obciążająca.
Świadczenie 500+ nie przyniosło znaczących zmian demograficznych…
500+ miało wzmocnić ekonomicznie rodziny i to się powiodło. To jest świadczenie wychowawcze, państwo partycypuje w kosztach związanych z wychowaniem dziecka.
Amerykanie badali ten instrument polityki rodzinnej i wnioski były zbieżne z naszymi analizami. Pokazały, że 500+ wprawdzie nie zahamowało, ale spowolniło trendy antydemograficzne w Polsce i przyczyniło się do większej liczby urodzeń trzeciego i czwartego dziecka.
W jaki sposób stabilność rodzin wpływa na jakość życia społecznego?
Więzi rodzinne, a także kompetencje społeczne, które nabywamy w rodzinie, a których dzieci uczą się z rodzeństwem, dziadkami, niesamowicie przekładają się na jakość życia wspólnoty. Trzeba o tym mówić. Żyjemy w społeczeństwie konsumpcyjnym, sprzyjającym postawom indywidualistycznym. Tymczasem mit niezależności jako wartości samej w sobie jest absurdalny, dlatego że zależność między ludźmi jest czymś naturalnym. Istnieje takie sformułowanie: „Dzielić z kimś życie”. Każda więź powoduje pewnego rodzaju zależność, a szersza wspólnota składa się właśnie z licznych więzi międzyludzkich. Zatem doprowadzając do atomizacji życia społecznego, generujemy problem dla wspólnoty w szerszym kontekście. Interesem państwa, interesem narodowym jest pokazywanie wartości relacji, zwłaszcza tych rodzinnych. Tworzenie mitów niezależności jest pchaniem ludzi w samotność. A przecież człowiek jest istotą społeczną, potrzebuje drugiego, aby żyć dla kogoś. Życie razem, we wspólnocie, daje satysfakcję i sens, który motywuje do życia.
Zanim dojdziemy do twardych rozwiązań prawnych, trzeba zacząć od zmian kulturowych?
Kwestie kulturowe są niezwykle ważne. Bardzo wiele pozytywnych działań w tym zakresie odbywa się na poziomie gmin i organizacji samorządowych. Poza tym bardzo istotne jest dla nas, by nie traktować polityki prorodzinnej jako jednego obszaru, gdyż dotyczy ona rynku mieszkań, zdrowia, edukacji, finansów i innych dziedzin. W tworzeniu prawa promujemy zasadę „Family mainstreaming”, czyli tworzenia aktów prawnych i podejmowania kluczowych decyzji, widząc, jakie niosą one konsekwencje dla rodzin. Tu potrzebny jest silny konsensus społeczny, którego fundamentem jest świadomość, że dom rodzinny jest miejscem budowania własnej hierarchii wartości. Jeśli wartości duchowe takie jak prawda, miłość, piękno, sprawiedliwość postawione będą najwyżej, to nie mamy się o co bać. Gorzej, jeśli to wartości hedonistyczne wezmą górę. Czy ktoś, kto najwyżej w życiu stawia przyjemność, będzie w stanie obronić ojczyznę? Lub świadomie przyjąć obowiązki rodzica? Aksjologia w społeczeństwie nie zna próżni. Podstawą jest hierarchia wartości. W kochającej się rodzinie ona będzie prawidłowa. To punkt wyjścia dla wszystkich polityk prorodzinnych.
Co? Gdzie? Kiedy?
