Panteon na Skałce

Bazylikę św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie kojarzymy głównie z męczeńską śmiercią obecnego patrona Polski. Już od czasów Władysława Łokietka polscy królowie przed koronacją szli pieszo z Wawelu na Skałkę w duchu ekspiacji za męczeńską śmierć św. Stanisława i z prośbą o łaski dla siebie i swoich poddanych (jedynie Stanisław Leszczyński i Stanisław August Poniatowski ominęli tę tradycję). Wielcy wodzowie modlili się tu, prosząc o błogosławieństwo przed wyruszeniem na wojnę. Do grobu świętego przez stulecia peregrynowali wierni. Uroczyste procesje z Wawelu na Skałkę w oktawie uroczystości św. Stanisława odbywają się do dziś.

GRÓB OJCZYZNY

Jan Długosz, kronikarz polskich dziejów, wychowawca i nauczyciel synów Kazimierza Jagiellończyka, który doskonale rozumiał wagę i symbolikę tego miejsca, w trosce o jego losy w 1472 r. sprowadził tu paulinów, by dbali o nie i o kult św. Stanisława. Życzeniem fundatora ich klasztoru było, by on sam został na Skałce pochowany.

W 1879 r., dla uczczenia czterechsetnej rocznicy śmierci wielkiego kronikarza, zaplanowano w krypcie kościoła na Skałce jego uroczysty ponowny pogrzeb. Kryptę wcześniej wyremontowano i powiększono z myślą, by w przyszłości stała się rodzajem „filii” wawelskiej nekropolii. Doczesne szczątki Długosza przeniesiono z glinianej urny do metalowej trumienki i uroczyście pochowano. Podczas ceremonii Józef Łepkowski, który z ramienia Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotowywał jubileusz i był pomysłodawcą krypty, przekazując przeorowi paulinów klucze do niej, powiedział: „Jeśli na Wawelu królów zwłoki, u was… otwarta dzisiaj katakumba dla tych wybranych, o których przyszłość orzecze, że do miary Długosza dorośli”.

Panteon Zasłużonych, zwany Sepulcrum Patriae (Grób Ojczyzny), to jednonawowa, częściowo wykuta w skale krypta. Ma sklepienie kolebkowe, po obu jej bokach wzdłuż ścian i w wykutych niszach stoi czternaście sarkofagów, wszystkie skromne, z piaskowca, niektóre ozdobione medalionami z wizerunkami zmarłych. W prezbiterium na głównej ścianie wisi witraż przedstawiający Matkę Bożą Częstochowską, a przed nim znajduje się prosty kamienny ołtarz. Wnętrze zdobi secesyjna polichromia autorstwa Józefa Mikulskiego. Przy wejściu do krypty naprzeciw siebie umieszczono dwie tablice, upamiętniające Karolinę Lanckorońską i Aleksandra Brücknera. Nad wejściem widnieje napis: „Credo quod Redemptor meus vivit” (Wierzę, że mój Odkupiciel żyje).

CICHO I Z POMPĄ

Nieliczni spośród tu pochowanych mieli pogrzeby skromne, odprawione z dala od oczu władzy. W 1881 r. przeniesiono na Skałkę z Cmentarza Rakowickiego prochy poetów Lucjana Siemieńskiego i Wincentego Pola. Obaj byli powstańcami listopadowymi, wielkimi bohaterami dla sobie współczesnych. Pierwszy był profesorem UJ, współzałożycielem Akademii Umiejętności, znakomitym tłumaczem Homera i Horacego; drugi z pochodzenia był Niemcem, z wyboru Polakiem, kawalerem Orderu Virtuti Militari, kierował pierwszą polską katedrą geografii na UJ, pisał wiersze, które stały się pieśniami patriotycznymi. Trzeci potajemny pochówek odbył się tu 11 listopada 1955 r., kiedy do krypty zostały przeniesione prochy prof. Tadeusza Banachiewicza. Był on wybitnym astronomem i matematykiem, dyrektorem Obserwatorium Astronomicznego i kierownikiem Katedry Astronomii UJ; jeden z kraterów Księżyca i planetoida noszą jego imię. Jego uczeń Kazimierz Kordylewski, znakomity polski astronom, który zorganizował pochówek, za swój czyn zapłacił profesurą.