Madera znaczy drewno

Stanowi dziś wątłe wspomnienie dumnej, imperialnej przeszłości tego kraju. Do archipelagu Madery (portug. Madeira) należą jeszcze słynna z pięknych, piaszczystych plaż wyspa Porto Santo oraz dzikie i bezludne Ilhas Desertas.

Portugalski kronikarz pisał: „Odkrycie i początki zasiedlania wyspy Madery okryte są tajemnicą, tak jak sama wyspa okryta była mgłą, kiedy zbliżali się do niej po raz pierwszy Zarco i jego towarzysze”. Oficjalne odkrycie i kolonizacja wyspy przypisywane są dwu wyprawom (1419-20) pod dowództwem João Zarco. Wielu historyków uważa ten moment za początek wielkiej ekspansji zamorskiej Portugalczyków.

Wraz z odkrywcami na tę wulkaniczną wyspę przybyło około stu ludzi. Liczono, że osadnictwo przyniesie znaczne i szybkie korzyści. Jednak warunki naturalne Madery stwarzały wiele trudności. Wody było wprawdzie w bród, ale żeby ją użytkować, trzeba było budować kanały. Gęsta roślinność wymagała karczowania, które przekraczało ludzkie siły. Osadnicy podłożyli więc w kilku miejscach wyspy ogień – wzniecony wówczas gigantyczny pożar tlił się w poszyciu lasów przez siedem lat. Zniszczono znaczną część pierwotnych skupisk drzew laurowych, cedrów i cisów, a mimo to pierwszym bogactwem wyspy – co potwierdza nadana jej nazwa – stało się drewno.

W połowie XV w. zaczęto rozwijać rolnictwo. Triumfalne kariery rozpoczęły trzcina cukrowa, banany i winna latorośl. Do dziś wizytówką wyspy jest wino madera. Swoją światową sławę zawdzięcza ono królowi Francji Franciszkowi I, który obdarowywał nim najznakomitszych gości. Niezwykły smak madery to efekt… morskich przygód wyspiarskiego trunku. W XVIII w. beczek z winem z Madery używano jako balastu na statkach odbywających długie podróże do Ameryki i Indii. Wielomiesięczne leżakowanie w nagrzanych ładowniach nadawało winu unikatowy, „wędzony” smak. Współcześni wytwórcy madery ten sam efekt uzyskują, przetrzymując wino w specjalnych cieplarniach. Inne specjalności Madery – rajskiego skrawka ziemi praktycznie (i na szczęście!) pozbawionego przemysłu – to wyroby z wikliny i niezwykłej piękności hafty.

Sanktuarium Matki Bożej w Monte

Po odkryciu Madery misje na tej wyspie powierzono Zakonowi Chrystusa (Ordem do Christo, który po kasacie templariuszy przejął wszystkie ich posiadłości w Portugalii), ale pierwszymi zakonnikami ewangelizującymi wyspę byli franciszkanie. Pierwsza parafia powstała w 1438 r. w miejscowości Nossa Senhora do Calhau. W 1516 r. konsekrowano katedrę w Funchal – stolicy wyspy. Dwa lata wcześniej papież Leon X erygował diecezję Funchal, której podlegały wszystkie odkryte przez Portugalczyków terytoria: od Brazylii po Japonię. W ten sposób to niewielkie miasto stało się stolicą największej diecezji na świecie!

Od początku XIX w. patronką diecezji jest Matka Boża ze Wzgórza (Nossa Senhora do Monte), której sanktuarium związane jest z objawieniami z końca XV w. Ubogiej dziewczynce ukazywała się Maryja pod postacią pasterki, która towarzyszyła dziecku w zabawie i obdarowała je jedzeniem. Na wzgórzu, w miejscu objawienia, znaleziono drewnianą figurę Matki Bożej. Barokowy kościół, w którym jest dziś czczona, położony jest na wysokości 600 m i prowadzą do niego imponujące schody. W pobliżu sanktuarium w Monte, w miejscu zwanym Terreiro da Luta, znajduje się pomnik Matki Bożej Pokoju, związany z dramatycznymi wydarzeniami z okresu I wojny światowej.

Port w Funchal został wtedy zaatakowany przez niemieckie łodzie podwodne. Przerwano dopływ żywności z kontynentu i mieszkańcy cierpieli głód. W trudnych chwilach myśli i modlitwy ludzi skierowały się ku patronce Madery: 28 lipca 1917 r. zorganizowano imponującą procesję do Jej sanktuarium. Obiecano wówczas wzniesienie pomnika ku czci Matki Bożej Pokoju, co dokonało się 14 sierpnia 1927 r. Robotnicy, którzy pracowali przy jego budowie, z własnej inicjatywy wykonali gigantyczny różaniec z kamieni i żelaznych łańcuchów kotwicznych statków storpedowanych w porcie w Funchal. Ponad trzystu mężczyzn niosło różaniec na wzgórze przez sześć godzin.

Madera to nadzwyczajnie piękna i spokojna wyspa… Odziana w intensywną zieleń jest jak wyobrażenie wiecznej wiosny: silna i żywotna, bujna i barwna, kwitnąca niezwykłą rozmaitością kwiatów, pachnąca owocami, owiana morską bryzą, skąpana w słońcu. Ale Madera jest również surowa, skalista, agresywna – strzęp skały zadziornie wystający z wód oceanu, wyspa-góra, pozostałość po złowrogiej działalności podwodnych wulkanów. Ta pozorna sprzeczność to w rzeczywistości harmonijna dwoistość, którą nosi w sobie każda rzecz, każda istota. Urokliwe kontrasty sprawiają, że – wśród dzikich skał i rajskiej przyrody Madery – każda chwila niepostrzeżenie, jakby samoistnie, przeradza się w intymny kontakt ze Stwórcą i Jego stworzeniem.

Machico – tablica upamiętniająca odkrycie Madery

***
Materiał przygotowany we współpracy z Pallotyńskim Biurem Pielgrzymkowo-Turystycznym Peregrinus, ul. Skaryszewska 12, 03-802 Warszawa, tel. 22 619 15 02, 22 618 67 23, 22 618 68 51, www.bp.ecclesia.org.pl

Beata Kozakiewicz fot. Beata Kozakiewicz Idziemy nr 17 (551), 24 kwietnia 2016 r.