Kto się za nas pomodli?

Już od ponad dwudziestu lat  Polska Rada Chrześcijan i Żydów zaprasza współczesnych warszawiaków na Marsz Modlitwy Szlakiem Pomników Getta Warszawskiego. W Jerozolimie, w Instytucie Pamięci Yad Vashem, znajduje się Sala Imion: wypisano tam ponad trzy miliony imion i nazwisk ofiar Holokaustu, ich dane zostały dostarczone przez żyjących gdzieś w świecie członków ich rodzin. Ta sala zrobiła na mnie największe wrażenie. Bo przecież nie byli anonimowi: ci z Amsterdamu i z Paryża, ze Skarżyska-Kamiennej i z Grójca, z Góry Kalwarii znanej w całym żydowskim świecie jako Ger i z Leżajska, z Łodzi i z Warszawy. Mieli adresy, pod którymi mieszkali, nierzadko przez całe dziesięciolecia.

Mosze Mark, dziennikarz, mieszkał na Dzikiej pod numerem 32/40. Na Miłej 5 mieszkali dr Izaak Ajzensztat, lekarz i pielęgniarka Blanka Ferleger; może nawet pracowała w jego gabinecie. Na Miłej mieszkali jeszcze Pejsach Buda, właściciel przedsiębiorstwa transportowego, Chaim Ajgengold, rabin, lat 70, mąż Sary, Rachmil Ostrowiak, Hersz Rochman, sprzedaż okryć damskich, Józef Celmajster, doktor, choroby kobiece i akuszeria, Adam Herszaft, artysta malarz, Szyja Berger, wytwórnia okryć damskich, Szmul Goldsztejn, pracownia obuwia, Miła 34, Abram Jabłonka, wytwórnia waty, Miła 34 i wielu innych. Ich nazwiska i adresy czytaliśmy w ubiegłym roku podczas Marszu Modlitwy Szlakiem Pomników Getta Warszawskiego, jaki od ponad dwudziestu lat organizuje Polska Rada Chrześcijan i Żydów i na który zaprasza współczesnych warszawiaków, by mogli się razem pomodlić za tamtych warszawiaków, zamordowanych przez Niemców w gettach i obozach zagłady tylko dlatego, że byli Żydami.

Kiedy rok temu na portalu AreopagXXI przytoczyłam wyszukane przez Ewę Teleżyńską imiona i nazwiska, pojawiły się wzruszające wpisy. Alina Petrowa-Wasilewicz napisała: „Dziś przypomniałam sobie opowieści mojej śp. Mamy. Żydowska rodzina w kamienicy «mieszanej». Mieli sklep z artykułami papierniczymi. Gdzie? Nie wiem, być może da się to ustalić. Małżeństwo, rodzice któregoś z nich, mieli dwóch synów. Kontakty polsko-żydowskie były serdeczne. Zormanowie. Ulica Żelazna 95 b”. Tomasz Wiścicki napisał: „Jako mieszkaniec dawnej ulicy Miłej: mój dom stoi w poprzek nieistniejącego dziś odcinka tej ulicy. Obok mieszkali ludzie, tysiące ludzi. Ile razy idę dzisiejszą Bohaterów Getta – dawnymi Nalewkami (swoją drogą: komu przeszkadzała dawna nazwa? Czemu ją przeniesiono na nową uliczkę, bez związku z dawną?), mam metafizyczne poczucie braku. Z najruchliwszej ulicy w Warszawie zrobiła się ślepa, senna uliczka – dziś parking. A ludzie – tysiące, setki tysięcy ludzi…”.

Prorok Izajasz powiedział, że Pan „da [im] imię wieczyste i niezniszczalne” (Iz, 56,5). Niech i dla nas nie będą anonimowi. Możemy się za nich pomodlić. W tym roku zapraszam na naszą modlitwę 21 kwietnia na godzinę 16.00 pod pomnik Bohaterów Getta.

Barbara Sułek-Kowalska fot. ks. Henryk Zieliński/Idziemy Idziemy nr 15 (396), 14 kwietnia 2013 r.