Obaj urodzili się w połowie XVIII w. i jako wybitni przedstawiciele polskiego oświecenia reformowali oświatę, działali na rzecz poprawy sytuacji chłopów i zmiany ustroju Rzeczypospolitej. Łączyła ich również sutanna, chociaż nosili ją rzadko.
„Płaszcz jego, niegdyś czarny, był znoszony i wytarty; szeroki kapelusz ocieniał szczupłą, pomarszczoną twarz; postać jego wychudła, lecz krok pewny i szybki. Zatrzymał się przy jednym z straganów obok kolumny, kupił kawałek chleba, zjadł część, resztę schował do kieszeni (…).
– Czy znasz tego człowieka? – zapytał student kolegę.
– Nie znam, lecz sądząc po ponurym kostiumie i nie mniej żałobnej minie, domyślam się, że to przedsiębiorca pogrzebowy.
– Nie, mój przyjacielu, to Stanisław Staszic”.
Opis tej scenki z życia Warszawy zawdzięczamy Charlesowi Dickensowi. Poświęcił on Staszicowi całe opowiadanie. Rzeczywiście, była to postać godna Dickensowskiej prozy.
BOHATER DICKENSA I CHOPINA
Pochodził z mieszczańskiej rodziny. Karierę, wykształcenie i majątek zawdzięczał własnej ciężkiej pracy. Jak pisał, „głównym przeznaczeniem człowieka na tej ziemi jest, aby dobrze czynił ludziom”, a on „ku dopełnieniu tego przeznaczenia dążył ciągle przez całe życie”. Wśród jego najważniejszych zasług można wymienić rozwijanie spółdzielczości na ziemiach polskich (w należących do siebie wsiach założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie), reformy edukacji (współtworzył m.in. Uniwersytet Warszawski) oraz rozwój polskiej geografii i geologii. Był też znaczącym pisarzem politycznym. Krążyło o nim mnóstwo anegdot. Wiele z nich dotyczyło jego niezwykłej oszczędności – jedna dotarła aż za kanał La Manche. Według pogłoski Staszic miał odmawiać pomocy własnej siostrze, by te pieniądze przeznaczyć na pomoc setkom innych osób. Dickens uczynił z plotki kanwę opowiadania „Nie sądź”, którego efektownym finałem jest pogrzeb Staszica.
Czytaj dalej w e-wydaniu lub wydaniu drukowanym
Idziemy nr 32 (875), 07 sierpnia 2022 r.
całość artykułu zostanie opublikowana na stronie po 11 sierpnia 2022
Co? Gdzie? Kiedy?
