Jak mądrze ugościć?

Jakich gwarancji państwowych możemy oczekiwać, jeśli wynajmiemy lokal uchodźcom z Ukrainy?

Państwo nie przewidziało odrębnych gwarancji w tym zakresie. Jedynie zgodnie z art. 68 ustawy z 12 marca o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa w przypadku użyczenia uchodźcy budynku lub jego części nie stosuje się przepisów ustawy z 2001 r. o ochronie praw lokatorów i ustawy „covidowej” z 2020 r., zakazujących eksmisji. Jeśli więc nieodpłatnie użyczamy mieszkania uchodźcom z Ukrainy, nie dotyczy ich zakaz eksmisji, nawet w czasie pandemii.

A jeśli mieszkanie wynajmiemy uchodźcom komercyjnie?

W tym przypadku zawieramy umowę najmu okazjonalnego. Normalnie działają w takim przypadku zapisy ustawy o ochronie praw lokatorów, zgodnie z którymi najemca ma wskazać inny lokal, w którym będzie mógł zamieszkać w przypadku eksmisji, oraz zgodę na to właściciela owego lokalu. Z oczywistych względów ustawa z 12 marca zdejmuje oba obowiązki wobec obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną.

Pozostałe przepisy, w tym dotyczące ograniczenia eksmisji w czasie pandemii, są obowiązujące. Dla wynajmującego nie przewidziano żadnych dodatkowych gwarancji. Jeśli natomiast chcemy uniknąć przeprowadzania eksmisji, możemy nie formalizować pobytu obywatela Ukrainy, a jego pobyt potraktować jako ugoszczenie ze względów humanitarnych.

Rząd przeznacza 40 zł na osobę dziennie przez 60 dni dla tych, którzy udostępnią dom lub mieszkanie uchodźcom. Czy także tym, którzy udostępnią lokal, który mają pod wynajem?

Taki właściciel może spotkać się z odmową wypłaty świadczenia – ustawa mówi bowiem łącznie o zakwaterowaniu i wyżywieniu. Nie jest natomiast określone, w jakim zakresie to wyżywienie ma być realizowane.

Z wnioskiem o dofinansowanie może wystąpić każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie. Do tej kategorii należy także najemca, przy czym powinien się upewnić, czy w jego umowie najmu nie występują ograniczenia dotyczące przyjmowania gości.

Na co powinni zwracać uwagę obywatele Ukrainy, by nie paść ofiarą wyłudzania pieniędzy na ich rzecz lub ofiarą handlu ludźmi?

Przede wszystkim powinni unikać korzystania z pomocy w pojedynkę. Powinni ubiegać się o nią poprzez podmioty zajmujące się pomocą humanitarną lub przez ośrodki recepcyjne. Ustawa jedynie podwyższa karalność za przestępstwa dotyczące handlu ludźmi, używania przemocy lub gróźb czy na tle seksualnym; żadnych dodatkowych gwarancji bezpieczeństwa uchodźcy nie mają, muszą po prostu uważać, a każde podejrzenie w tym zakresie powinno być zgłaszane na policję.

Przypadek osoby, która skorzystała z dofinansowania za zakwaterowanie i wyżywienie obywatela Ukrainy, a w międzyczasie odmówiła mu gościny, można zgłosić do właściwego urzędu gminy, by ją tego dofinansowania pozbawić.

Jak wygląda procedura przyjmowania uchodźców pod swój dach?

Ustawa upraszcza procedurę w odniesieniu do obywateli Ukrainy przekraczających granicę po 24 lutego – nie muszą oni bowiem uzyskiwać statusu uchodźcy w celu uzyskania uprawnień, które dotychczas przysługiwały uchodźcom. Oczywiście obywatel Ukrainy może wystąpić z wnioskiem o status uchodźcy czy ochronę uzupełniającą, ale wtedy nie skorzysta z uproszczeń i świadczeń wynikających ze specustawy.

By ubiegać się o dofinansowanie, we właściwej gminie należy złożyć wniosek, a jeśli chcemy, możemy też ze swoimi ukraińskimi gośćmi spisać oświadczenie. Prócz danych osobowych potwierdzamy w nim, że jako prawowici właściciele lokalu tymczasowo udzielamy w nim gościny – ze względów humanitarnych, nieodpłatnie i do odwołania – osobom, które wskutek wojny w Ukrainie znalazły się w RP. Uchodźca potwierdza z kolei, że na terenie RP znalazł się na skutek konfliktu zbrojnego w jego kraju oraz że korzysta z lokalu nieodpłatnie i na zasadach grzecznościowych i spełnia warunki ustawy z 12 marca. Może też podpisać się pod zdaniem: „Mam wiedzę, iż powyższe oświadczenie nie daje mi tytułu prawnego do lokalu”.

Na co konkretnie jest rządowe 40 zł?

Te środki przeznaczone są wyłącznie na rzecz osoby udzielającej zakwaterowania i wyżywienia. Nie ma obowiązku rozliczania się z rachunków. Niemniej należy pamiętać, że gmina przy rozpoznawaniu wniosku o takie świadczenie może zweryfikować na miejscu realizację zakwaterowania i wyżywienia.

Co zrobić, jeśli nieodpłatnie użyczyłam mieszkania pięcioosobowej rodzinie, a po tygodniu mój lokal zajmuje już dziewięć osób?

W umowie warto zastrzec i uzależnić od zgody właściciela możliwość przyjmowania gości czy bezpłatnego używania lub podnajmowania. Umowa w takim przypadku powinna przewidywać regulacje zapewniające właścicielowi możliwość jej wypowiedzenia lub rozwiązania.