Garnitur i szpilki

Chirurgiem była oczywiście matka. Dziś kobiety wykonujące ten zawód nie szokują. Coraz mniej dziwimy się kobietom inżynierom, kierowcom autobusu, profesorkom astronomii i instruktorkom jazdy. Pamiętamy, że jedynym zdobywcą dwóch nagród Nobla w dziedzinie nauki była kobieta, Polka zresztą. Maria Skłodowska-Curie pracę naukową okupiła poronieniem i chorobami w wyniku napromieniowania. Pewnie nie byłoby jej miło słyszeć, że 86 proc. polskich maturzystek nigdy nie słyszało o kobiecie naukowcu.

Kobiety i czajniki

– Zawsze było trudniej – przyznaje Krystyna Świerżewska, która jako inżynier mechanik w Wedlu przez 20 lat dowodziła męskim zespołem (dziś na emeryturze). – Kobietę usadzało się jako laleczkę. Na równorzędnych stanowiskach była wynagradzana gorzej niż mężczyzna. Zawsze trzeba było wykazać się dwa stopnie wyżej, by dowieść swoich kompetencji. Dopiero po transformacji zaczęły się szkolenia, wyławiano talenty – okazało sie, że płeć nie gra tu roli. Moje wykształcenie techniczne było ważne, ale na kierowniczym stanowisku ważniejsza okazała się osobowość: podejście do ludzi, umiejętność wydawania dyspozycji.

Pani Krystyna kierowała zespołem 20 mężczyzn. – Dużo robili dla pochwały, a ja potrafiłam ich docenić. W męskim towarzystwie nie było plot, podjazdów, co bardzo sobie ceniłam – mówi.

Dr Justyna Pokojska, socjolog UW, przeprowadziła badania, z których wynika, że za zawody bardziej kobiece (pomijając tak oczywiste, jak kosmetyczka czy manikiurzystka) uznajemy projektanta wnętrz (53 proc.), farmaceutę (52 proc.) i pracownika socjalnego (50 proc.). Za ściśle męskie uważamy: kierowcę autobusu (66 proc.), automatyka robotyka (65 proc.), inżyniera energetyka (64 proc.), programistę (59 proc.), projektanta budownictwa (58 proc.).

– Niepokojące jest też, że z mężczyznami kojarzą się stanowiska kierownicze – mówi Justyna Pokojska. – Wśród 50 największych spółek notowanych na giełdzie każdego z krajów UE średnio 11 proc. stanowisk menedżerskich wysokiego szczebla i 4 proc. stanowisk prezesa i szefa rad nadzorczych piastują kobiety. Tylko jedno kierownicze stanowisko otwarte jest na płeć piękną: dyrektor ds. personalnych.

Co ciekawe, przekonanie o maskulinizacji stanowisk kierowniczych przeważa w grupie ankietowanych do 29. roku życia. Tymczasem u nas rzeczywistość jest bardziej „postępowa”: w Polsce 40 proc. z nich zajmują kobiety, co plasuje nas na dziewiątym miejscu na świecie!

– Mamy jednak do czynienia, jak w większości krajów, ze szklanym sufitem – tłumaczy Justyna Pokojska – oraz z lepką podłogą, czyli przypisywaniem kobiet do zawodów o niższym statusie, uznawanych za mniej prestiżowe. Największe spółki światowe mniej niż 20-letnie nadal zarządzane są przez mężczyzn. Rośnie za to udział kobiet zarządzających spółkami wartości powyżej 20 mld dolarów.

Nadal jednak kobiety muszą rozpychać się łokciami. Elżbieta Stefanowicz (36 lat), obecnie kierownik robót na budowie, często brała udział w spotkaniach, których uczestnicy zwracali się do siebie: „Panowie”, notorycznie pomijając obecność kobiet. Podczas jednego z takich spotkań przełożony powiedział: „Potrzebuję człowieka do wykonania zadania”, a następnie, rozśmieszając wszystkich obecnych mężczyzn, zażartował: „Nie martw się, Ela, mówiłem o człowieku”.

Pani Elżbieta wspomina: – W czasie studiów, kilkanaście lat temu, nie pozwolono mi zgłosić się na wakacyjną praktykę, gdyż była ona tylko dla mężczyzn. Natomiast kilka miesięcy temu, w trakcie szkoleń zawodowych, dowiedziałam się, że wiedza z zakresu elektryki przyda się „zarówno panom, którzy będą kierownikami budowy, jak i paniom, które nastawiają czajnik elektryczny”… Trudno to skomentować.

Z babki prababki

Choć 36 proc. absolwentów uczelni technicznych stanowią kobiety, to zaledwie 25 proc. z nich trafia do branży technologicznej. Katarzyna Wierzbowska, prezes Fundacji Przedsiębiorczości Kobiet, od kilku lat organizuje program „Biznes w kobiecych rękach”. – Coraz więcej kobiet decyduje się na krok w kierunkach ścisłych, technologicznych czy technicznych. W triadzie „nauka, patent, innowacja” prowadzą badania, tworzą aplikacje, platformy internetowe – przyznaje pani prezes. – Dla własnego biznesu porzuciły pracę w korporacjach. Zgodnie z trendami rynku pracy potrafią się przebranżowić. Wiele z nich to programistki. Są cenione na rynku, bo tworzą porządne kody, programują w sposób czytelny.

Dr inż. Karolinę Kozłowską, współzałożycielkę i prezesa zarządu Smart Technology Group – przez ekspertów uznanej za jeden z 10 najlepszych start-upów w Europie Środkowej i Wschodniej – dziwi zdumienie innych, że z koleżanką działają w oprogramowaniu hardware. – „A nie wolałybyście robić czegoś prostszego?” – słyszymy czasem – mówi kobieta, która projektuje i wdraża technologie Internetu Rzeczy. Ich produkty to innowacja na skalę światową. – Wykorzystywane są w handlu, służbie zdrowia, hotelach, muzeach, systemach bezpieczeństwa – tłumaczy i podaje przykład zakupów przyszłości, podczas których już w trakcie przejeżdżania z koszykiem między półkami sklepowymi towary będą skanowane i opłacane z naszej karty płatniczej.

Karolinie Kozłowskiej, która studiowała w Katowicach i Krakowie oraz pracowała dla niemieckiej agencji kosmicznej, zdarza się, że gdy rozmawia fachowo z klientem przez telefon, nagle prosi on o „kogoś bardziej technicznego” i trudno przyjąć mu do wiadomości, że z taką właśnie osobą rozmawia.