79 proc. dzieci doświadczyło przemocy

Raport dotyczący diagnozy przemocy wobec dzieci, zaprezentowany przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, jest wyjątkowym dokumentem, ponieważ jest to jedyne tego typu badanie w Polsce, które obrazuje nie tylko skalę krzywdzenia dzieci w różnych obszarach, ale także tendencje na przestrzeni lat.

To badanie zrealizowaliśmy obecnie po raz trzeci. Pierwsza edycja miała miejsce w roku 2013, druga w 2018, a w tym roku, prezentujemy trzecią edycję

- podkreślił dr Szymon Wójcik podczas prezentacji raportu, która odbyła się w warszawskim Pałacu Kultury i Nauki.

Badanie obejmowało różne kategorie - przemoc rówieśniczą, przemoc domową, zaniedbanie fizyczne i emocjonalne, parentyfikację, a także przypadki wykorzystywania seksualnego. Wszystkim dzieciom, które wzięły udział w badaniu, zaproponowano pomoc psychiczną. Były one informowane, że jeśli chciałyby porozmawiać o kwestiach zawartych w ankiecie, mogą to zrobić z osobą najbliższą lub pedagogiem szkolnym. Mogą też zadzwonić pod telefon zaufania dla dzieci i młodzieży - 116-111, prowadzony przez Fundację.

Z raportu wynika, że największa liczba dzieci doświadcza przemocy rówieśniczej, jest to 66 proc., czyli 2/3 wszystkich dzieci, które kiedykolwiek doświadczyły którejś z form tej przemocy. W równym stopniu dotykało to chłopców i dziewczynek, nie było też wielu różnic w kwestii wieku. Istotna statystycznie różnica dotyczyła miejsca zamieszkania. W miastach było to aż 70 proc., a na wsiach - 63 proc.

Przede wszystkim jest to przemoc fizyczna (48 proc.) oraz psychiczna (44 proc.), jak również znęcanie się (18 proc.), napaść zbiorowa (17 proc.) oraz tzw. przemoc podczas randki (6 proc.).

Porównaliśmy także te tendencje na przestrzeni lat, niestety zanotowaliśmy wzrost przemocy rówieśniczej. W szczególności przemocy psychicznej. Z 29 proc. w roku 2018, aż do 44 proc. w obecnej edycji badania. Przemoc fizyczna także wzrosła z 42 proc. do 48 proc., a wskaźnik znęcania się, który w 2018 roku wynosił 14 proc., obecnie wzrósł do 18 proc. A więc mamy tu pierwsze ważne wyzwanie - przemoc rówieśnicza, o której mówimy zbyt mało albo pobieżnie, a jak widać, zjawisko to narasta

– ocenił ekspert FDDS.

Druga w kolejności kategoria to przemoc domowa, która wg raportu dotyka aż 1/3 badanych dzieci. Aż 36 proc. z nich to dziewczynki, a 29 proc. - chłopcy (11-14 lat - 30 proc., 15-17 lat - 36 proc.). 

W kontekście przemocy domowej Fundacja zadała także pytanie o kary cielesne, w tym stosowanie klapsów. 41 proc. dzieci zadeklarowało, że kiedykolwiek dostało klapsa, 15 proc. doświadczyło bicia lub kopania, a 22 proc. - przemocy psychicznej ze strony bliskich dorosłych.

Przemoc psychiczna ze strony bliskich dorosłych na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na podobnym poziomie. Dobrą informacją jest trend spadkowy przemocy fizycznej. W 2018 wyniosła ona 20 proc., a w 2023 r. - 15 proc. Podobnie rzecz się ma z klapsami i karami cielesnymi, tu także możemy zaobserwować trend spadkowy i stąd mamy mniejszy odsetek dzieci doświadczających przemocy domowej w tej edycji badania. Nadal są to oczywiście bardzo wysokie odsetki

- przyznał.

Następne pytania dotyczyły kwestii zaniedbania. 8 proc. dzieci uznało, że doznaje zaniedbania fizycznego (np. nie miały czystych ubrań, nie zaopiekowano się nimi podczas choroby), a 23 proc. - emocjonalnego (np. dziecko potrzebowało bliskości fizycznej, przytulenia, ale było odrzucane).

W tym roku pierwszy raz pojawiło się także pytanie o kwestię parentyfikacji, czyli zaangażowania dziecka w nieodpowiednie dla niego rozwojowo dorosłe role, w których zastępuje lub przejmuje role rodzica lub opiekuna (np. musi się opiekować swoim młodszym rodzeństwem, doradzać rodzicom lub pocieszać ich). Łącznie 20 proc. przebadanych dzieci utożsamiła się z tym problemem, zarówno młodszych, jak i starszych respondentów.

Fundacja Dajemy Dzieciom siłę zbadała także kwestie wykorzystywania seksualnego dzieci bez kontaktu fizycznego, czego doświadczyło 26 proc. dzieci - 34 proc. dziewczynek i 17 proc. chłopców (13-14 lat - 18 proc., 15-17 lat - 32 proc.). Dokonano także rozróżnienia na formy: ekshibicjonizm (14 proc.), słowna przemoc seksualna (11 proc.), uwodzenie dzieci w internecie (10 proc.), niechciany seksting (3 proc.). 

Można tu nawiązać do niedawnych wydarzeń zwanych "pandora gate" - uwodzenia dzieci przez znanych jutuberów, media nagłaśniały ostatnio te przypadki. Jeśli 10 proc. wszystkich respondentów deklaruje takie doświadczenia, to faktycznie jest to "puszka pandory", nie są to pojedyncze przypadki, tylko coś, co faktycznie dzieje się często w internecie

- podkreślił dr Wójcik.

Aż 8 proc. dzieci doznało wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym. W przypadku dziewczynek jest to 13 proc. i 4 proc. chłopców (13-14 lat - 4 proc., 15-17 lat -11 proc.). Tu także dokonano rozróżnienia na formy molestowania, a wśród nich: niechciane dotykanie seksualne przez rówieśnika (4 proc.), kontakt seksualny przed ukończeniem 14 r.ż. z osobą dorosłą (3 proc.), dotykanie seksualne przez znajomego dorosłego (2 proc.) i przez obcego dorosłego (2 proc.).

Niezależnie od kategorii widzimy, że od 8 do 66 proc. dzieci doświadczało różnych form przemocy. Jeśli przeliczyć to zbiorczo, niemal 80 proc., czyli czworo na pięcioro, doświadczyło choć jednej z kategorii przemocy, którą omawiałem. W dużej mniejszości są dzieci, którym nie przydarzyła się żadna z omawianych sytuacji. To bardzo duża liczba

- podsumował specjalista FDDS.

Podsumowując, dr Wójcik zaznaczył, że na pewno konieczna jest profilaktyka przemocy, której póki co jest za mało oraz większa dostępność opieki psychologicznej i psychiatrycznej. 

Te badania obrazują pewien trend spadkowy, który odczytujemy jako odłożony efekt wielu lat akcji na rzecz świadomości tego, że nie można stosować kar cielesnych, które są zabronione, o czym wciąż nie wszyscy rodzice wiedzą. Optymistyczny wniosek jest taki, że warto działać, by chociaż trochę tę sytuację poprawić

- zaakcentował.