19 lipca 1943 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Warschau umieszczono pierwszych 300 więźniów, których przywieziono transportem z KL Buchenwald. Dzień ten uznawany jest za datę rozpoczęcia działalności obozu, w którym życie straciło – według różnych szacunków – od 20 do 200 tysięcy więźniów.
KL Warschau, fot. Jerzy Piorkowski, Tadeusz Sumiński, wikimedia commonsZ uwagi na swoje usytuowanie, przy ulicy Gęsiej, przez warszawiaków obóz nazywany był „Gęsiówką”. Funkcjonował do sierpnia 1944 roku, kiedy został wyzwolony przez żołnierzy Armii Krajowej z Batalionu „Zośka”.
Był to jedyny obóz koncentracyjny zlokalizowany w stolicy państwa okupowanego przez Niemcy. Rozkaz o utworzeniu na terenie ruin getta warszawskiego obozu koncentracyjnego KL Warschau wydał 11 czerwca 1943 roku jeden z przywódców nazistowskich Niemiec, Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler.
Wśród przywiezionych do KL Warschau w pierwszym transporcie więźniów byli przeważnie niemieccy kryminaliści przeznaczeni do roli obozowych kapo. Później Niemcy więzili w KL Warschau głównie Żydów z różnych krajów Europy, także z Polski.
Latem 1944 roku w obliczu zbliżającego się frontu radzieckiego, Niemcy podjęli decyzję o likwidacji obozu. Wymordowali kilkuset więźniów słabszych i chorych, około 4 tysięcy zmusili do marszu śmierci w kierunku Kutna, gdzie dotarła nieco ponad połowa z nich. Stamtąd zostali przewiezieni do KL Dachau.
5 sierpnia 1944 roku, w piątym dniu Powstania Warszawskiego, obóz został wyzwolony w brawurowej akcji przez żołnierzy Batalionu „Zośka”. Przebywało w nim wówczas 348 Żydów, w tym 24 kobiety. Zostali pozostawieni w KL Warschau przez Niemców po likwidacji, w celu zniszczenia infrastruktury obozowej.
Według historyków IPN, w obozie KL Warschau oraz w egzekucjach w jego sąsiedztwie zginęło około 20 tysięcy osób. Inne szacunki przedstawiała badaczka historii KL Warschau Maria Trzcińska (zm. 2011), która twierdziła, że w KL Warschau wymordowano około 200 tysięcy osób, głównie Polaków ujętych na ulicach Warszawy.