24 marca - Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką obchodzony jest w rocznicę tragicznej śmierci rodziny Ulmów, zamordowanych wraz z ukrywanymi przez siebie Żydami za okazaną im pomoc. W tym roku minie 75 lat od tego wydarzenia.

W ramach centralnych obchodów 24 marca o godz. 10 w Katedrze Polowej WP w Warszawie odprawiona zostanie Msza Św. w intencji żyjących i zmarłych Rodaków, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów w czasie okupacji niemieckiej.

Po uroczystościach przy Grobie Nieznanego Żołnierza nastąpi odsłonięcie tablicy poświęconej m. Matyldzie Getter, naczelnej matce przełożonej Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Tablica umieszczona zostanie przy ul. Hożej 53, gdzie znajduje się dom Zgromadzenia. W tym właśnie miejscu w czasie II Wojny Światowej m. Matylda wraz z siostrami prowadziła punkt pomocy dla potrzebujących i kierowała akcją ratowania dzieci z warszawskiego getta, w wyniku której udało się ocalić kilkaset osób.

W domu prowincjalnym Zgromadzenia przy ul. Hożej otwarta zostanie wystawa IPN „Siostry, (…) matkami żydowskich dzieci. Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi wobec zagłady Żydów w czasie II wojny światowej”. Odbędzie się tam również prezentacja znaczka okolicznościowego Poczty Polskiej z serii „Polacy ratujący Żydów”.

W niedzielę w TVP2 o godz. 18.35, a w TVP1 o godz. 23.00, wyemitowane zostaną „Paszporty Paragwaju” w reż. Roberta Kaczmarka. Film przypomina mało znaną historię współpracy polsko–żydowskiej na rzecz europejskich Żydów zagrożonych zagładą. W latach 1942–1943 w poselstwie RP w Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów oraz działaczy organizacji żydowskich. Wspólnie działali na rzecz uzyskiwania paszportów państw Ameryki Południowej. Fałszywe dokumenty trafiały do Żydów w okupowanej Europie, którzy dzięki nim uniknęli w większości wywózek do niemieckich obozów zagłady. Do grupy działającej przy polskim poselstwie w Bernie należeli m.in. Aleksander Ładoś, Konstanty Rokicki, Stefan Jan Ryniewicz, Juliusz Kühl, Adolf H. Silberschein oraz Chaim Eiss.

15 października 1941 r. Niemcy na terenach okupowanej Polski wydali rozporządzenie o karze śmierci za jakąkolwiek pomoc Żydom, a następnie kary rozszerzyli na tych, którzy o pomocy wiedzieli, lecz o tym nie donieśli. Tak jak nauka nie ustaliła dokładnej liczby Polaków ratujących Żydów, tak nie znamy również wszystkich danych na temat Żydów uratowanych przez Polaków – prawdopodobnie było ich kilkadziesiąt tysięcy. Około tysiąca Polaków zginęło z rąk niemieckich za niesienie pomocy Żydom.

Symbolem polskiej martyrologii za pomoc Żydom stała się, znana nie tylko w Polsce, rodzina Ulmów. Józef i Wiktoria, mieszkający wraz z sześciorgiem dzieci – Stasią, Basią, Władziem, Frankiem, Antkiem i Marysią – w Markowej na Podkarpaciu, przyjęli do swojego domu, prawdopodobnie w końcu 1942 r., ośmioro Żydów z rodzin Goldmanów, Grünfeldów i Didnerów. Wszyscy, w tym siódme dziecko w łonie Wiktorii, zostali zamordowani przez niemiecką żandarmerię 24 marca 1944 r. Pośmiertnie Józef i Wiktoria odznaczeni zostali medalem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a w Kościele katolickim trwa proces beatyfikacyjny całej rodziny.