Prawo do grobu

fot. pixabay.com/CC0

Prawo do dysponowania grobem przysługuje osobie, która podpisała z zarządcą cmentarza umowę o „rezerwację” kwatery. Strona tej umowy w pierwszej kolejności decyduje, kto może być pochowany w danym grobie. Po jej śmierci prawo do pochowania przysługuje najbliższym krewnym.

Prawo do grobu ma charakter dwojaki: osobisty i majątkowy. Przede wszystkim jest to uprawnienie o charakterze dobra osobistego. Do dóbr osobistych człowieka należy bowiem zaliczyć jego prawo, aby jego zwłoki znalazły się w wybranym przez niego miejscu, w szczególności w grobie rodzinnym, obok bliskich mu osób. Z drugiej strony uprawnienie do grobu zawiera także elementy o charakterze majątkowym, ponieważ zakup miejsca na cmentarzu i urządzenie grobu wymaga nakładów finansowych, niekiedy bardzo znacznych.

Ze względu jednak na dominujący charakter dobra osobistego prawo do grobu nie podlega regułom dziedziczenia. Prawo do pochowania w danym grobie przysługuje z reguły określonym osobom, które same grób urządziły lub dla których został on urządzony. Reguły dziedziczenia mogą co najwyżej służyć za wskazówkę posiłkową w wypadkach, gdy miejsca w grobie rodzinnym nie zostały z góry przeznaczone przez osobę, która go urządziła, dla określonych osób bliskich (wyrok Sądu Najwyższego 13 lutego 1979 r., I CR 25/79).

Prawo do pochowania osoby przysługuje w zastępstwie najbliższym krewnym: małżonkowi, krewnym zstępnym, wstępnym i bocznym do czwartego stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia. Każda z tych osób może dysponować grobem i decydować, kto ma być tam pochowany, lub samemu zostać tam pochowanym. W przypadku konfliktu można skierować sprawę do sądu cywilnego.

Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem 20 lat. Po upływie tego czasu ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych 20 lat i może być odnowione. Dozwolone są umowy przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania.

Powyższa zasadna nie ma zastosowania do pochówków w grobach murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia.

Nie można jednocześnie użyć do ponownego pochówku grobów mających wartość pamiątek historycznych (ze względu na swą dawność, na osoby, które są w nich pochowane, lub zdarzenia, z którymi mają związek) albo wartość artystyczną.

Prawo osobiste do kultu pamięci osoby zmarłej ma dominujące znaczenie w stosunku do wynikających z umowy zawartej z zarządcą cmentarza uprawnień majątkowych, które nie mogą być wykonywane w sposób naruszający prawo osobiste. Z chwilą powstania tego ostatniego wykonywanie istniejących praw majątkowych ulega więc ograniczeniu. Wniosek ten pozostaje w zgodzie z ogólnym założeniem ustawodawcy, który wyżej ceni dobra o charakterze osobistym od dóbr majątkowych (wyrok Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2019 r. III CSK 267/17).

Idziemy nr 43 (732), 27 października 2019