Ugryzienia i ukąszenia

Wakacje to czas wędrówek, zwiedzania nowych terenów i swobodnego nicnierobienia w lesie czy na plaży. Niestety to także ryzyko nie zawsze przyjemnych spotkań ze zwierzętami. Ugryzienie psa, kota lub innego zwierzęcia zdarza się dość często. Pierwszą czynnością, jaką należy wówczas wykonać, jest zatrzymanie krwawienia i opatrzenie rany. Ranę trzeba przemyć wodą utlenioną lub – jeśli jej nie mamy – ciepłą wodą z mydłem. Nie należy stosować spirytusu ani jodyny, mogą one bowiem utrudniać gojenie rany. Uciskając zranione miejsce przez kilka minut, zatrzymujemy krwawienie (do skrzepnięcia krwi u zdrowego człowieka potrzeba około 4 minut). Potem zakładamy jałowy opatrunek, a następnie należy ocenić, czy istnieje ryzyko, że dane zwierzę jest chore na wściekliznę.

Jeśli istnieje takie podejrzenie lub jeśli zwierzę, które ugryzło, jest dzikie, nieznane i niezbadane, należy rozpocząć szczepienia przeciwko wściekliźnie oraz podać swoistą immunoglobulinę. Jeśli pogryzło nas zwierzę domowe, ale nie szczepione, wymaga ono obserwacji. Chore zwierzę, w którego ślinie znajduje się wirus wścieklizny, nie żyje dłużej niż 12 dni, dlatego obserwuje się je. Pojawienie się objawów zakażenia jest wskazaniem do szczepienia. Szczepienia, a właściwie serię szczepień, wykonuje się w rejonowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Jeśli rana jest zabrudzona, istnieje ryzyko zakażenia tężcem. Osobom nieszczepionym wcześniej lub szczepionym ponad 10 lat temu należy podać szczepionkę przeciw tężcowi (a potem kolejne dawki według schematu 0, 1, 6 miesięcy). Jeśli ryzyko zachorowania jest duże – rana jest mocno zanieczyszczona, znajdują się martwe tkanki oraz gdy upłynęła ponad doba od ukąszenia – należy podać antytoksynę. Jeśli szczepienie było później niż 5 lat temu, podaje się szczepionkę tylko raz. Jeśli okres od ostatniego szczepienia przeciwko tężcowi jest krótszy niż 5 lat, szczepienie nie jest potrzebne.

W przypadku głębokich ran, szczególnie zadanych przez kota, wskazane jest profilaktyczne podanie antybiotyku. Ugryzienie przez człowieka także jest wskazaniem do podania antybiotyku.

Nieco inaczej postępujemy w przypadku ukąszenia przez węża. W Polsce jedynym jadowitym wężem jest żmija zygzakowata. Ma ona około 70 cm długości, jest brązowa lub srebrzystoszara, na grzbiecie ma zygzak. Najczęściej spotyka się ją na skraju lasu, na podmokłych łąkach, pod korzeniami drzew i kamieniami. Żmija atakuje rzadko. Jad żmii zawiera kilka toksyn. Wpływają one na krzepliwość krwi, mogą powodować uszkodzenie nerek i skazę krwotoczną. Ukąszenia są szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci i osób starszych.

W miejscu ukąszenia widoczna jest mała ranka, jest sącząca, bolesna, obrzęknięta. Potem mogą pojawić się bóle brzucha, wymioty, biegunka, gorączka, wybroczyny na skórze, krwawienia, przyśpieszona praca serca oraz zaburzenia świadomości. W przypadku ukąszenia należy nakryć ranę jałowym gazikiem, unieruchomić kończynę i zawieźć pacjenta do lekarza. Nie wolno wysysać ani nacinać tego miejsca. Podaje się antytoksynę jadu żmii, czyli surowicę przeciwjadową – ważne, aby nie podać jej w chorą kończynę. Jeśli pojawiają się objawy ogólne, szczególnie zaburzenia świadomości, konieczna jest dalsza specjalistyczna opieka.

Izabela Pakulska - lekarz Idziemy nr 33 (362), 12 sierpnia 2012 r.