Powiększona tarczyca

Tarczyca to narząd położony w dole szyi. Ma kształt motyla: składa się z dwóch płatów i łączącej je cieśni. Prawidłowa tarczyca jest na tyle mała, że nie powinna być widoczna.

Narząd ten spełnia ważną rolę w naszym organizmie. Produkuje hormony – tyroksynę (T4) i w mniejszej ilości trójjodotyroninę (T3), których niedobór lub nadmiar będzie powodować niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Wytwarzanie tych hormonów jest regulowane przez tyreotropinę (TSH) – hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Przysadka jest kontrolowana przez podwzgórze, także znajdujące się w mózgu. Praca tych trzech narządów jest regulowana przez tzw. ujemne sprzężenie zwrotne: jeśli np. tarczyca produkuje za dużo tyroksyny, poziom TSH we krwi zmniejsza się, czyli przysadka nie pobudza tarczycy do produkcji – tak dzieje się u osób z nadczynnością tarczycy. Dlatego stwierdzenie obniżonego poziomu TSH będzie przemawiało za nadczynnością tarczycy.

Hormony tarczycy wraz z krwią dostają się do całego organizmu. Skutki ich niedoboru lub nadmiaru to temat na osobny artykuł. Tarczyca produkuje także kalcytoninę, wpływającą na pracę nerek i gospodarkę wapniowo-fosforanową.

Nie ma korelacji między wielkością tarczycy a ilością hormonów przez nią produkowanych. Tarczyca może być prawidłowej wielkości i mimo tego chorować. Powiększona zaś nie zawsze wymaga leczenia. Z drugiej strony powiększenie tarczycy nie musi być widoczne, czasem następuje do wewnątrz. Powstaje wówczas tzw. wole zamostkowe. U części chorych występuje wówczas chrypka, uczucie dławienia, duszności, nawet świszczący oddech. Badanie USG pozwoli rozpoznać taką patologię. Wole zamostkowe widoczne jest również na badaniu RTG klatki piersiowej.

Dawniej najczęstszą przyczyną powiększenia tarczycy był niedobór jodu w pożywieniu. Komórki pęcherzykowe, z których m.in. zbudowany jest ten narząd, przy niedoborze jodu powiększają się, a stymulacja przez TSH powoduje jeszcze większy ich wzrost. Od czasu, gdy do soli dodawany jest jod, liczba tego rodzaju wola znacząco zmalała.

Przy powiększeniu tarczycy koniecznie trzeba zdiagnozować, czy jej struktura jest jednorodna, czy też występują guzki. Badaniem, które odpowie na to pytanie i jest absolutnie bezpieczne dla pacjenta, jest USG. Równomierne powiększenie tarczycy najczęściej występuje u pacjentów z chorobą Hashimoto, czyli przewlekłym limfocytowym zapaleniem tarczycy, główną przyczyną niedoczynności tarczycy. Powiększenie tarczycy bez obecności guzków określa się jako wole miąższowe – tak może być właśnie w tej chorobie. Powiększenie tarczycy może wystąpić także w innych stanach zapalnych, a także w ciąży – wówczas jest to skutek większego zapotrzebowania organizmu na hormony tarczycy i stymulacji wytwarzania TSH.

Jeśli są guzki, określa się wole jako guzkowe (guzowate). Może zdarzyć się wole guzowate bez powiększonej tarczycy – wystarczy, że jest w niej guzek. Ale o guzkach tarczycy – za tydzień.

Idziemy nr 11 (649), 18 marca 2018 r.