Leniwe serce

fot.pixabay.com / CC0

Czynność serca u zdrowego dorosłego człowieka powinna być miarowa i wynosić między 60 a 100 uderzeń na minutę. Taką informację znajdziemy w internecie, jednak nie do końca jest to prawda, są wyjątki. Przykładem są osoby uprawiające sport: ich serce pracuje wolniej, nawet jeśli sport uprawiały wiele lat temu. U osób starszych także istnieje skłonność do wolniejszej pracy serca. Za to u dzieci, w zależności od wieku, puls wynosi od 90 do 120 uderzeń na minutę, a u zdrowego noworodka – 130 uderzeń w ciągu minuty.

Jeśli wolnej czynności serca towarzyszą mroczki przed oczami, zawroty głowy lub zasłabnięcia czy utrata przytomności, konieczna jest pilna wizyta u lekarza.

Zbyt wolna czynność serca, czyli bradykardia, może mieć wiele przyczyn. Może być jednym z objawów przewlekłej choroby. Przykładem jest niedoczynność tarczycy, niektóre choroby układu nerwowego, na przykład skutek urazu głowy. Ucisk na nerw przeponowy znajdujący się w jamie brzusznej także może powodować zwolnienie pracy serca. Inną przyczyną jest choroba niedokrwienna serca czy zaburzenia elektrolitowe.

Bradykardia może być skutkiem przyjmowania niektórych leków. Zwolnienie pracy serca jest często świadomą działalnością lekarza. Serce, które nie bije zbyt szybko, jest lepiej ukrwione i bardziej wydolne, ale przyjęcie za dużej dawki leków spowoduje nadmierne zwolnienie rytmu, czyli bradykardię. W sercu znajduje się struktura, która „produkuje” rytm serca, oraz układ, który odpowiada za przewodzenie pobudzeń z przedsionków do komór. Obie części mogą wadliwie funkcjonować, dzieje się tak szczególnie u osób starszych, ale ta druga sytuacja jest o wiele groźniejsza.

U wielu osób już badanie EKG, które można wykonać w każdej przychodni lekarza POZ, pozwoli na postawienie rozpoznania. Stwierdzone zaburzenia przewodzenia, gdy z inną częstością pracują przedsionki, a z inną komory serca, w zależności od stopnia nasilenia tych zaburzeń mogą być groźne, często wymagają hospitalizacji. Czasem potrzebne są dalsze badania. Ocenę pracy serca najdokładniej pokaże monitorowanie metodą Holtera. Aparat jest zakładany na 24 godziny, czasem na dłużej, przez cały czas zapisuje czynność serca. Badanie to dostarcza wielu istotnych informacji, pokazuje, jak serce zachowuje się w czasie wysiłku, jak w czasie snu. Pacjent proszony jest o zapisywanie, co robił w czasie noszenia Holtera.

Leczenie bradykardii jest różne. Jeśli wynika z choroby tarczycy, przewodu pokarmowego czy układu nerwowego, należy zlikwidować przyczynę. Jeśli przyczyną są leki, konieczna jest modyfikacja leczenia. U części osób rozważyć należy wszczepienie układu stymulującego serca.

Przyrządy mierzące puls, takie jak pulsoksymetr czy niektóre aparaty do mierzenia ciśnienia, mogą pokazać nieprawdziwą wartość tętna. Tak dzieje się u pacjentów z zaburzeniami rytmu, gdy praca serca nie jest miarowa. Jeśli mamy wątpliwości co do jakości pomiaru, proponuję powtórzyć pomiar nawet trzy razy (trzeba pamiętać, żeby zrobić krótką, 1–3-minutową przerwę). Jeśli nadal są wątpliwości, najlepiej zmierzyć puls samemu. Trzeba opuszkami palców dotknąć miejsca, gdzie przebiega tętnica. Najczęściej badamy czynność serca na tętnicy promieniowej (na nadgarstku), na tętnicy szyjnej (pod żuchwą) lub na tętnicy udowej (w pachwinie). Można także użyć słuchawek i policzyć liczbę uderzeń serca, przykładając stetoskop do klatki piersiowej.

Idziemy nr 07 (798), 14 lutego 2021 r.