Krótkotrwała utrata przytomności

Najczęstszą przyczyną krótkotrwałej utraty przytomności jest omdlenie odruchowe, o którym pisałam przed tygodniem. Okoliczności, w których doszło do zasłabnięcia, mogą w dużym stopniu wyjaśnić jego mechanizm. Dlatego dokładnie zebrany wywiad jest ważną częścią badania lekarskiego.

Istotna jest informacja o przewlekłych chorobach oraz przyjmowanych lekach. Pacjent z cukrzycą po przyjęciu insuliny lub leków obniżających poziom cukru MUSI zjeść śniadanie. Niedocukrzenie objawia się poceniem, uczuciem głodu, a potem – utratą przytomności. Leki stosowane u osób z nadciśnieniem tętniczym często powodują tzw. ortostatyczne spadki ciśnienia. Ci pacjenci muszą pamiętać, aby nie przyjmować raptownie pozycji stojącej. Niektóre z tych leków mają działanie odwadniające, konieczne jest wówczas picie odpowiedniej ilości płynów, szczególnie w okresie upałów. Częstą przyczyną zasłabnięć jest odwodnienie. Chorzy po przebytym zawale lub ci, którzy są leczeni przewlekle z powodu zaburzeń rytmu serca, nie mogą nagle przerywać przyjmowania leków. Nawet przed planowanym badaniem krwi powinni połknąć leki, popijając je wodą.

Zasłabnięcia poprzedzone uczuciem kołatania serca w czasie wysiłku lub zaraz po nim sugerują, że ich przyczyna może być kardiogenna. Takie objawy występują przy zaburzeniach rytmu oraz na skutek niedokrwienia serca. Na ogół nie towarzyszą im objawy zwiastujące, które w przypadku zasłabnięć odruchowych pozwalają często uniknąć pełnej utraty przytomności. Także utraty przytomności w rodzinie oraz nagłe zgony, szczególnie w młodym wieku, mogą sugerować genetycznie uwarunkowaną patologię mięśnia serca. W tych przypadkach są one groźne i zawsze wymagają dokładnej diagnostyki, często inwazyjnej. Część badań można wykonać ambulatoryjnie (ekg, echokardiogram, 24-godzinne monitorowanie rytmu serca), inne wymagają hospitalizacji. Obecnie istnieją skuteczne metody leczenia zasłabnięć o podłożu kardiologicznym. Coraz częściej stosuje się metody zabiegowe takie jak: plastyka naczyń wieńcowych, ablacja, wszczepienie układu stymulującego lub kardiowertera serca.

O neurologicznej przyczynie zasłabnięć należy myśleć, gdy zasłabnięcie poprzedzone jest zawrotami głowy, zaburzeniami mowy, podwójnym widzeniem. Omdlenia występujące przy gwałtownych ruchach głową lub w czasie intensywnej pracy wykonywanej rękoma mogą być spowodowane zwężeniem naczyń doprowadzających krew do mózgu. Także drgawki, oddanie moczu lub kału, przygryzienie języka sugerują neurologiczną przyczynę zaburzeń. W przypadku zaburzeń neurologicznych powrót świadomości jest wolny.

Część z wymienionych przyczyn omdleń może doprowadzić do długotrwałej utraty przytomności – śpiączki. Wówczas rokowanie jest znacznie poważniejsze. Dlatego każda, nawet krótkotrwała utrata przytomności, wymaga konsultacji lekarskiej. W wielu przypadkach wystarczy zastosowanie metod zapobiegawczych, u części osób konieczna będzie diagnostyka i leczenie.

Izabela Pakulska - lekarz Idziemy nr 36 (365), 2 września 2012 r.