29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Ważne słowo Majdan

Ocena: 0
1203

Po dwutygodniowej świątecznej przerwie wracam do tematów, które można by określić jako „okołoukraińskie”.

fot. Helgi | Praca własna | CC BY-SA 3.0 | link

Przypomnę, że pisałem już o samej nazwie Ukraina i łączących się z nią przyimkach (lepiej mówić w Ukrainie i do Ukrainy niż na Ukrainie i na Ukrainę, choć wszystkie te formy są poprawne), o rzeczowniku pop (ze względu na negatywne nacechowanie lepiej go nie używać, a zamiast niego stosować określenie ksiądz), o wyrazach grekokatolik i greckokatolicki oraz o nazwie ruskie pierogi. Tym razem chciałbym przyjrzeć się może nieco nietypowemu w tym zestawieniu wyrazowi majdan, który współcześnie obrósł ważnymi nie tylko dla Ukraińców sensami symbolicznymi.

Inspiracją dla tego felietonu jest artykuł p. prof. Ewy Siatkowskiej, która prześledziła historię, a zwłaszcza zmiany znaczeniowe tytułowego rzeczownika i której ustalenia tu streszczam.

Jak się okazuje, majdan trafił do wschodnich Słowian z języków ludów turko-tatarskich wcześnie, na pewno przed XV w. Pierwotnie oznaczał najprawdopodobniej ‘plac handlowy’ – to znaczenie jest logiczną kontynuacją sensów obecnych jeszcze np. w języku staroirańskim, w którym meydan znaczył ‘środek’. W źródłach etymologicznych podaje się, że majdan trafił do polszczyzny w wieku XVII, jednak brak jakichkolwiek poświadczeń tego twierdzenia. Jak pisze Ewa Siatkowska, „Najstarsze opracowanie hasła majdan w języku polskim spotykamy u Lindego, który pierwszy uznał ten wyraz za turcyzm”. W wydanym w 1857 r. słowniku tego autora interesujący nas rzeczownik definiowany jest jako ‘plac czworogranny w mieście jakim’. Dość szybko w polszczyźnie pojawiło się wiele nowych znaczeń, w tym także ‘obóz wojskowy’, ‘dziedziniec, podwórze’, ‘miejsce wykarczowane w lesie’, ‘czyjeś rzeczy, dobytek’, ‘część łuku’. Jak widać, w XIX i XX w. majdan był słowem wieloznacznym, a poszczególne znaczenia w bardzo różnorodny sposób wiązały się ze znaczeniem pierwotnym.

Współcześnie żywe są (a raczej do niedawna były) jedynie dwa znaczenia majdanu: potoczne: ‘rzeczy, dobytek’ oraz specjalistyczne: ‘część łuku’. Wszystko zmienił rok 2004, a następnie 2013. W tym pierwszym (a dokładnie na przełomie lat 2004/2005) na kijowskim placu Niepodległości odbyły się wielotysięczne manifestacje osób protestujących przeciwko sfałszowaniu wyborów prezydenckich. Wydarzenia te przeszły do historii pod nazwą pomarańczowej rewolucji (od koloru wykorzystywanego przez kandydata opozycji w tamtych wyborach Wiktora Juszczenki), a sam plac, wtórnie także ludzi na nim zgromadzonych i wyrosły z tych protestów ruch społeczny nazwano majdanem / Majdanem. Dziewięć lat później, na przełomie lat 2013/2014, na tym samym kijowskim placu (ale i w wielu innych miejscach w całej Ukrainie) odbyły się protesty przeciwko niepodpisaniu przez Wiktora Janukowycza umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Protesty te zostały krwawo stłumione przez władze, a wydarzenia te oraz wyrosły z nich ruch społeczno-polityczny w języku utrwaliły się pod nazwą euromajdanu / Euromajdanu.

Od czasu przywołanych wyżej wydarzeń majdan / Majdan i euromajdan / Euromajdan zaczął w polszczyźnie funkcjonować w nowym znaczeniu, a raczej w kilku ściśle ze sobą powiązanych znaczeniach. Prof. Ewa Siatkowska rekonstruuje je następująco: ‘plac Niepodległości w Kijowie’ (np. Julia Tymoszenko w sobotę przemawiała na Majdanie), ‘grupa ludzi przebywających na placu Niepodległości w Kijowie’ (np. Parlament rządzi, Majdan czuwa), ‘ideologiczne i polityczne oblicze Majdanu’ (np. Parlament może zmienić prawo po myśli Majdanu), ‘walki na Majdanie, rewolucja’ (np. W okresie Majdanu…, Jeszcze przed Majdanem…).

Tytułowy rzeczownik niesie dziś, jak widać, bardzo ważne i naaksjologizowane sensy, stał się on i dla Polaków, i dla Ukraińców nie tyle po prostu obiektywnym, neutralnym określeniem czegoś, ile raczej prawdziwym słowem symbolem, kojarzącym się z walkami o demokrację i prawa obywatelskie.

Idziemy nr 18 (861), 01 maja 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter