29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Trampek i niedźwiedź, czyli o eufemizmach

Ocena: 0
2162

Funkcje eufemizmów i motywy ich stosowania są bardzo różne

Wprawdzie, jak sprawdziłem w domowym archiwum, już niegdyś na tych łamach pisałem o eufemizmach i eufemizacji wypowiedzi, ale było to prawie pięć lat temu, a temat jest interesujący i ważny, warto więc do niego wrócić, coś do tamtych uwag dopowiedzieć.

Na początek przypomnę, czym są eufemizmy. Otóż są to wyrazy lub połączenia wyrazowe (często peryfrazy), które są stosowane przez nadawcę najczęściej w celu złagodzenia wypowiedzi. Innymi słowy: nadawca używa eufemizmu zwykle po to, aby uniknąć słowa wprost nazywającego to, co jest przez niego samego czy też przez odbiorcę tej wypowiedzi wartościowane negatywnie, co może odbiorcę obrazić czy w jakiś inny sposób go dotknąć, ale też, z innej strony, co w jakiś sposób przekracza normy obyczajowe lub też jest objęte kulturowym i językowym tabu.

Jak widać, funkcje eufemizmów i motywy ich stosowania są bardzo różne. Pewna ich część związana jest np. ze sferą szeroko rozumianego sacrum. „Szeroko rozumianego”, ponieważ chodzi nie tylko o chrześcijaństwo, czy nawet w ogóle zinstytucjonalizowane religie, ale szerzej: o różne wierzenia w rzeczywistość przekraczającą ziemskie „tu i teraz”. W kulturze ludowej do dziś żywe jest np. unikania słów szatan czy nawet diabeł – zamiast nich mówi się np. kusy czy zły. Związane jest to z magicznym myśleniem o języku, który ma moc sprawczą: unikanie nazwy pozwala unikać także tego, co jest tą nazwą określane, a co może być groźne, niebezpieczne (z takim przekonaniem związane jest chociażby porzekadło Nie wywołuj wilka z lasu). Bywa jednak i tak, że eufemizacja leksyki związanej ze sferą sacrum wynika z czegoś zupełnie innego, mianowicie ze szczególnego szacunku wobec tego, co jest święte, co jest dla nadawcy niepodważalną, wysoką wartością. To dlatego zamiast wykrzyknień typu O, Jezu!, Na rany Chrystusa!, O, Matko Boska!, Jak Boga kocham!, niektórzy używają formuł: O jejku!, O rany!, O matko!, Jak babcię kocham!. Świadomość odniesienia pierwotnych wyrażeń do istot boskich czy świętych, świadomość istnienia drugiego przykazania, opór przed stosowaniem leksyki sakralnej w sytuacjach emocjonalnych – wszystko to sprawia, że niektórzy użytkownicy celowo wybierają w tych kontekstach eufemizmy. Oczywiście, większość Polaków zapewne nawet nie wie, jaka jest motywacja tych wyrażeń, współcześni użytkownicy zwykle używają ich więc bez tej eufemistycznej funkcji.

Kolejna funkcja eufemizmów to unikanie nazw rzeczy, zjawisk, ale też np. zwierząt, które są dla człowieka niebezpieczne. Jest to zatem funkcja zbliżona do tej, o której wyżej pisałem w kontekście szatana: tu także niewymawianie pewnych nazw ma na celu zapobieżenie wystąpienia tego, czego nadawca nie chce albo też złagodzenie negatywnych skojarzeń, które taka nazwa przywołuje. Dobrym przykładem mogą być eufemistyczne określenia groźnych chorób: adidas czy trampek zamiast AIDS, długa, ciężka choroba czy też ten, co tyłem chodzi zamiast rak itp. Innym, znacznie mniej znanym przykładem jest nazwa niedźwiedź. Otóż okazuje się, że pierwotnie było to określenie o charakterze eufemistycznym. Nasi słowiańscy przodkowie bali się niedźwiedzi, dlatego też zamiast pierwotnej praindoeuropejskiej nazwy o znaczeniu ‘ten, który rozszarpuje, niszczyciel’ stworzyli własne, niebudzące negatywnych skojarzeń, określenie ‘ten, który je miód’.

Idziemy nr 11 (649), 18 marca 2018 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter