Staropolskie kazanie wielkanocne

fot. unsplash.com

Przygotowując teksty o polskiej ortografii i jej historii (do tego wątku, zaczętego przed dwoma tygodniami, jeszcze wrócę w kolejnych odcinkach naszego cyklu), przeglądałem zbiory zabytków piśmiennictwa. Początkowo chciałem przywołać jakiś fragment poświęcony dzisiejszemu świętu, by zilustrować zmiany, jakie zaszły w pisowni. Ostatecznie uznałem jednak, że w oryginalnej postaci taki tekst byłby dla czytelników zupełnie niezrozumiały, proponuję więc Państwu lekturę uwspółcześnionego pod względem ortografii (ale zachowującego dawne słowa i ich formy gramatyczne) fragmentu niezwykle obrazowego kazania autorstwa żyjącego w latach 1546–1617 na Śląsku luterańskiego pastora Konrada Negiusa. Jest ono ciekawe nie tylko ze względu na osobliwości językowe, lecz także na poruszane przez autora wątki i wydobywane przez niego analogie.

N[amilsi] k[rześcijanie], ten dzień wielkonocny jest święty, zacny i znamienity, i sławy godzien. Abowiem Pan Bóg wszechmogący, na wysokości nieba mieszkając, ten dzień wielkiemi cudami i znamionami poświęcił i pożegnał, bo około tego czasu Pan Bóg wszechmogący niebo, ziemię i wszystkie widome i niewidome rzeczy stworzył i uczynił; też tego czasu stworzył Adama i Ewę w raju na obraz i podobieństwo swoje. Ten też Pan Bóg wszechmogący ogniem siarkowym Sodomę i Gomorrę zapalił i zatracieł. Gdy ludzie w tych wielkich miastach swowolą i nieczystość płodzili, tedy Bóg wszechmogący posłał z nieba dwu aniołów do bogobojnego Lota, który w Sodomie mieszkał. A dwa aniołowie przyszli do domu Lotowego, onemu takową straszliwą nowinę opowiadali i zwiastowali, i rzekli: „Pan Bóg zatraci ty miasta”. Ci wzięli Lota starego, jego żonę i dwie córce za rękę i wywiedli je z miasta, a skoro Lot z żoną i z córkami swojemi wyszedł z miasta przed wrota a szedł na polu, tedy piorun i ogień jakoby deszcz z nieba upadł na ty miasta a do szczątku je zapalił, w popiół i wniwecz obrócił. Gdy żona Lotowa wszeteczna obglądała się na miasto, tedy Pan Bóg skazał, iże na placu została a w słup solny się obróciła. To wszystko się w tym czasie stało. Też tego czasu lud izraelski suchemi nogami przez morze przyszedł.

Słuchajcie jeszcze dalej o dziwnych rzeczach, które się dzisia wypełniły. Syn Boży Pan Jezus Chrystus, który na Wielki Piątek umarł, z krzyża był zjęty, w grób położony i zagrzebiony, ten jako pan śmierci dzisia rano z grobu, chorągiewkę w ręku mając, wystąpieł; a jako Dawid się potykał z Golijatem, onego kamieniem poraził, potym przybieżał do niego, wziął jego własny miecz, uciął mu głowę a przyniósł ją do króla – tak ten miły Pan Chrystus w człowieczeństwie swoim [z] śmiercią i dyjabłem się potykał a takowe nieprzyjaciele zwyciężył. Dlatego raduj się niebo i ziemia, gwiazdy, słońce i miesiąc, bo dzisia wasz stworzyciel zasię z grobu wyszedł. A jako wszyscy aniołowie, patryjarchowie, prorocy, apostołowie, wszyscy święci, wszyscy bogobojni ludzie, którzy przed nami pomarli, dzisia w niebie też święcą, wesołe święto mają, radują się, śpiewają dla zmartwychwstania naszego Pana – tak my też tu na ziemi czyńmy: obchodźmy wielkonocne święto a śpiewajmy: „Chrystus zmartwychwstał jest, nam na przykład dan jest”, abyśmy ten członek i artykuł wiary naszej krześcijańskiej potwierdzili, w którym tak wyznawamy: „Wierzę w Jezu Chrysta, który wstąpieł do piekła i wstał z martwych trzeciego dnia”.

Idziemy nr 15/2023