Co ciekawe, nie dotyczy on odmiany (jak w przypadku wielu innych liczebników, o czym już niegdyś na tych łamach pisałem), jest to bowiem wyraz nieodmienny. Chodzi mi mianowicie o liczebnik „pół” i trudności w zapisywaniu połączeń tego liczebnika z innymi wyrazami.
Na marginesie dodam jeszcze, że synonimiczny wobec liczebnika wyraz „połowa” jest rzeczownikiem, który podlega regularnej odmianie.
Wróćmy jednak do pisowni liczebnika „pół”. Otóż łącznie pisze się go m.in. z rzeczownikami w mianowniku (tzn. formie odpowiadającej na pytanie kto? co?) i narzędniku (tzn. formie odpowiadającej na pytanie z kim? z czym?), np. „półkożuszek”, „półpiętro”, „półsierota”, „półkula”, „półżartem”, „półgłosem”, „półkolem”, „półgębkiem” itp., a także z czasownikami w różnych formach (np. „półleżał”, „półotworzyć”, „półsiedząc”, „półpłonący”), przysłówkami (np. „półżartobliwie”, „półnago”, „półprzytomnie”) i przymiotnikami (np. „półżartobliwy”, „półnagi”, „półprzytomny”, itp.). Ponadto łącznie piszemy połączenie „pół” z przyimkiem „w”, kiedy całe wyrażenie znaczy ‘na pół’, ‘częściowo’ albo ‘w pasie’, np. „Przedarł kartkę wpół”, „Wpół się spalił” „Złapał ją wpół”, itp., a także kiedy odnosi się do określeń godzin, np. „wpół do trzeciej”. Łącznie pisze się wreszcie „pół” z przymiotnikami utworzonymi od liczebników, np. „pięcioipółletni”, „czternastoipółgodzinny”, itp. – także wtedy, gdy poprzedza je człon „ponad”, np. „ponaddziewięćdziesięciodziewięcioipółgodzinny”.
Liczebnik „pół” pisze się rozdzielnie m.in. z rzeczownikami w dopełniaczu (tzn. formie odpowiadającej na pytanie kogo? czego?), np. „pół godziny”, „pół mili”, „pół etatu”, „pół kuli”, itp., a także z przyimkiem „w”, kiedy całe wyrażenie znaczy ‘w połowie’, np. „Przerwała w pół zdania”, „Można tam dotrzeć w pół dnia” itp.
Ważna i sprawiająca szczególnie dużo kłopotów jest reguła ortograficzna związana z zestawieniami. Otóż, jeżeli zestawione są dwa połączenia rzeczowników i liczebnika „pół”, to w obu przypadkach zapisujemy je rozdzielnie, np. „pół zabawa, pół praca”, „pół Polak, pół Czech”, „pół katolik, pół buddysta”. Analogicznie powinniśmy zapisywać zestawienia dwóch połączeń czasowników, przysłówków lub przymiotników z liczebnikiem „pół”, np. „pół leżała, pół siedziała”, „pół płonący, pół tlący się”, „pół żartem, pół serio”, „pół zdrowy, pół chory”; „pół nagi, pół ubrany”, „pół żartobliwie, pół serio”, itp.
Na koniec jeszcze o pisowni liczebnika „pół” z łącznikiem – taką stosuje się, gdy wyraz ten łączy się z nazwami własnymi, np. „pół-Polak”, „pół-Cygan”, „pół-Azjata”, itp.
 | Dr Tomasz Korpysz |
Co? Gdzie? Kiedy?
