Patroni roku 2023

fot.Fundacja Rodziny Józefa Piłsudskiego | Aleksandra Piłsudska

Jak wiadomo, Sejm i Senat RP rokrocznie podejmują specjalne uchwały, w których wskazują osoby, organizacje i instytucje, a niekiedy nawet wydarzenia historyczne czy zjawiska i prądy kulturowe (np. miniony rok 2022 był Rokiem Romantyzmu), które – zwykle ze względu na jakąś mniej lub bardziej okrągłą rocznicę – mają patronować danemu rokowi. Symptomatyczne dla naszej współczesności jest przy tym to, że obie izby parlamentu częstokroć wskazują zupełnie innych patronów… Tak też stało się i tym razem, przy czym Sejm ustanowił ich aż siedmiu, a Senat kolejnych pięciu.

Kogo zatem w tym roku będziemy (przynajmniej w założeniu) w sposób szczególny przypominać? Zacznę od dwóch postaci zapewne nieco mniej znanych szerszemu gronu czytelników, czyli Aleksandry Piłsudskiej i Jadwigi Zamoyskiej.

Aleksandra Piłsudska, ustanowiona patronką roku 2023 w 60. rocznicę śmierci, prywatnie żona Józefa Piłsudskiego i matka jego dwóch córek: Wandy oraz Jadwigi, była działaczką społeczną i niepodległościową, członkinią Polskiej Organizacji Wojskowej i Polskiej Partii Socjalistycznej, a także Legionów Polskich, odznaczoną m.in. orderem Virtuti Militari. W uchwale sejmowej przypomniano i podkreślono przede wszystkim jej działalność społeczną, m.in. organizowanie pomocy dla sierot i bezdomnych, zakładanie przedszkoli i szkół dla dzieci z rodzin wojskowych, tworzenie bibliotek i świetlic dla młodzieży.

Jadwiga Zamoyska, której w tym roku przypada 100. rocznica śmierci, była działaczką społeczną, współzałożycielką Fundacji Zakłady Kórnickie, założycielką pierwszej w Polsce zawodowej szkoły gospodarstwa domowego. Sejm przypomniał, że zainicjowanym i prowadzonym przez Jadwigę Zamoyską licznym przedsięwzięciom przyświecało motto „Służyć Bogu, służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie, służąc Bogu”, oraz to, że była ona jedną z pierwszych osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski.

Nie wszyscy kojarzą też kolejnego patrona roku 2023 (przypomnianego również w stulecie śmierci) – Włodzimierza Przerwę-Tetmajera, przyrodniego brata znacznie lepiej znanego pisarza Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Włodzimierz był przede wszystkim malarzem, ale też autorem witraży, polichromii, ilustracji, scenografii oraz opowiadań i wierszy. Był także działaczem społecznym i politycznym: członkiem tajnej organizacji Liga Narodowa, Polskiego Stronnictwa Ludowego, posłem do parlamentu austriackiego, współzałożycielem PSL „Piast”, a następnie prezesem Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie.

W 150. rocznicę śmierci badacza postanowiono uczcić Pawła Edmunda Strzeleckiego – podróżnika, odkrywcę i filantropa, który jako pierwszy Polak okrążył kulę ziemską i badał tereny Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Polinezji, Hawajów, Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. To on nadał najwyższemu szczytowi w Australii do dziś obowiązującą nazwę „Góra Kościuszki”. Po zakończeniu swoich podróży Strzelecki angażował się w różnego rodzaju przedsięwzięcia społeczne i dobroczynne, m.in. na rzecz dzieci w okresie Wielkiego Głodu w Irlandii.

Z kolei 100. rocznica urodzin stała się inspiracją do ustanowienia roku Jerzego Nowosielskiego – „wybitnego malarza, rysownika, scenografa, pedagoga, filozofa, teoretyka sztuki i myśliciela religijnego, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon”. W uchwale Sejmu, z której pochodzi ta charakterystyka, podkreśla się ponadto: „Jego sztuka do dziś uznawana jest za zjawisko unikatowe, łączące w sobie strefę sacrum i profanum”.

O kolejnych patronach za tydzień.

Idziemy nr 02/2023