28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Paronomazje w "Kropce"

Ocena: 0
779

Paronomazją nazywamy zestawienie wyrazów podobnych brzmieniowo, które mają różne znaczenia.

Fot. pixabay.com/CC0

Stali czytelnicy „Idziemy” na pewno zauważyli, że choć ta rubryka znajduje się w dziale „Porady”, to teksty w niej publikowane bardzo często poradami tak naprawdę nie są. Niejednokrotnie piszę tu po prostu o różnych zjawiskach językowych: o tym, co wydaje mi się ważne, ciekawe, mało znane, zaskakujące itp. Czasem zaś wykraczam poza językoznawstwo i przyglądam się literaturze, choć zwykle zwracam wtedy uwagę zwłaszcza na zabiegi językowe wybranych autorów. Dziś także chcę Państwu zaproponować rzut oka na pewien specyficzny typ gry z językiem, często stosowany przez Piotra Mitznera, znakomitego teatrologa, badacza literatury współczesnej, edytora, animatora kultury i wreszcie eseisty i poety.

Język poezji Piotra Mitznera jest niezwykle oszczędny – tak jakby poeta bał się nadmiaru słów, ale też nie wierzył w to, że mogą one naprawdę być „odpowiednie rzeczy” (jak postulował Norwid). Krótkie frazy, bardzo krótkie, często wręcz jednowyrazowe wersy, liczne nieregularne strofy oddzielone światłem, brak interpunkcji – wszystko to sprawia, że nawet wizualnie wiersze te pokazują, że najwięcej dzieje się niejako między słowami i między wersami: czytelnik jest zaproszony do tego, by w tych wycyzelowanych frazach szukać dodatkowych sensów.

Jak już wspomniałem, Piotr Mitzner nieustannie prowadzi grę z językiem – właśnie grę, nie jest to bowiem zabawa, żonglerka słowna, ekwilibrystyczny popis umiejętności poetyckich, w którym sens schodzi na plan dalszy. Autor jest wyraźnie nieufny wobec języka, nieustannie obnaża jego ograniczenia, sprawdza i zarazem mistrzowsko wykorzystuje wszystkie możliwości, jakie daje polszczyzna, aby wyrazić to, co w zasadzie w pełni nigdy nie jest wyrażalne.

Rzecz jasna, nie znaczy to, że w tych wierszach brakuje poczucia humoru. W tomiku „Kropka”, do którego po latach właśnie wróciłem (został on wydany w roku 2011), znajdziemy i taką miniaturkę: To ja/a to sekwoja//stoimy obok siebie//udaję że to moja/sekwoja („Fotografia z Kalifornii). Jest ona nie tylko żartobliwa, lecz także niezwykle muzyczna m.in. dzięki dominującym w tak krótkich wersach rymowanym wyrazom i wyrażeniom to ja: sekwoja; moja: sekwoja.

Doskonały słuch Piotra Mitzner na polszczyznę (nie bez znaczenia może tu być też jego fascynacja kulturą rosyjską) przejawia się także w tytułowych paronomazjach. Przypomnę, że paronomazją nazywamy zestawienie wyrazów podobnych brzmieniowo, które mają różne znaczenia. Takie zderzenia odległych semantycznie wyrazów i wyrażeń niejednokrotnie ujawniają jakieś ich dalekie albo też zupełnie fałszywe związki, fonetyczne podobieństwo niesie więc ze sobą walor znaczeniowy.

W tomiku „Kropka” paronomazje są dość częste i niezwykle różnorodne, często łączą w sobie leksykę z bardzo odległych pól znaczeniowych i stylistycznych. Oto np. w wierszu „Kącik pedagogiczny” czytamy m.in.: Rozesłać wici/do bicia dzieci/dzieci nie kryją/że coś knują//schować dzieci/żeby nie knuły//albo przed nimi/schować się/w pleśni baśni//schować się/zanim się zaczną/te ich//potyczki na patyczki. Z kolei utwór „Przejścia” zawiera m.in. dwuwers wieczne/wietrzenie grobów, wiersz „Wielki śnieg” niemal definicyjną frazę pamięć jest zamieć, a utwór „Jutro lustro” – zapowiedź zanim klikniesz zaklniesz. Niekiedy paronomazje są bardziej rozbudowane, to już nie tylko para wyrazów, lecz ich dłuższy lub krótszy ciąg, jak w pierwszej strofie „Pamiętnika”: Sztambuch otwiera/dotyka papieru/muszka meszka/muska/nóżką.

Zachęcam Państwa do lektury wierszy Piotra Mitznera – nie tylko, rzecz jasna, ze względu na ich językowe walory.

 

Idziemy nr 36 (725), 8 września 2019 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter