Warto przypomnieć przede wszystkim o tym, że w sieci znaleźć można kilka ważnych słowników.
fot. Abhi Sharma / flickr.com / CC BY 2.0 / Link
Akademickie, instytucjonalne i nieakademickie poradnie językowe, językoznawcze blogi i wideoblogi (czyli vlogi), a także informatyczne narzędzia do automatycznej korekty tekstu i sprawdzania stopnia jego trudności – o których pisałem w poprzednich odcinkach cyklu – nie wyczerpują, rzecz jasna, listy interesujących i pożytecznych źródeł internetowych poświęconych polszczyźnie. Warto w tym miejscu przypomnieć przede wszystkim o tym, że w sieci znaleźć można kilka ważnych słowników.
Zacznę jednak nie od typowego słownika, lecz od całego rozbudowanego serwisu Wydawnictwa Naukowego PWN www.sjp.pwn.pl. Jest on ze wszech miar godny polecenia nie tylko wszystkim, którzy mają problemy językowe, lecz także tym, którzy szukają różnorakich informacji o polszczyźnie. Serwis jest bardzo bogaty, ale też niezwykle funkcjonalny: połączono w nim bowiem dane ze słownika ortograficznego, z nowego słownika języka polskiego, z dziś już klasycznego Słownika języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego (leksykonu zawierającego ok. 250 tys. haseł), z poradni językowej (o której pisałem kilka tygodni temu) oraz z Korpusu Językowego PWN (o którym kilka słów niżej), a niekiedy dodatkowo także z Encyklopedii PWN. Po wpisaniu w wyszukiwarkę na stronie wybranego słowa otrzymujemy zatem najpierw informację o jego pisowni, później o znaczeniu, odmianie i miejscach podziału przy przenoszeniu do następnego wersu, dalej odesłanie do odpowiedniego hasła ze słownika Doroszewskiego, następnie dotyczące naszego wyszukanego słowa pytania i odpowiedzi z poradni, ewentualnie ciekawostki i wreszcie przykładowe użycia z korpusu, a w osobnej zakładce – wyrazy bliskoznaczne. Przyznają Państwo, że jest to niezwykle bogaty materiał źródłowy. Czytelnik może zapoznać się nie tylko ze współczesnym opisem danego słowa, lecz także z tym, jak ono funkcjonowało w polszczyźnie I połowy XX w. i w wieku XIX, a także z jego etymologią, frazeologizmami, w skład których ono wchodzi, itp. (to dzięki danym ze słownika Doroszewskiego), problemami normatywnymi z nim związanymi i ich rozwiązaniami (wpisy z poradni), ale też z autentycznymi współczesnymi użyciami. Korpus, z którego takie użycia pochodzą, opisywany jest na stronie następująco: Zrównoważony tematycznie i gatunkowo Korpus Języka Polskiego PWN liczy 70 milionów słów. Cały korpus, włączając archiwa prasowe i klasykę literacką od średniowiecza, zawiera 100 milionów słów. Składa się z tekstów książek, czasopism, druków ulotnych i akcydensowych (np. reklam, instrukcji obsługi, regulaminów, ulotek wyborczych), stron internetowych oraz tekstów mówionych. W porównaniu z innymi korpusami na świecie nasz zbiór zawiera dość dużo tekstów literackich. Postanowiliśmy bowiem uwzględnić szczególnie żywą w Polsce tradycję autorytetu kulturalnego jako kryterium poprawności językowej.
Korpus Językowy PWN nie jest jedynym takim korpusem gromadzonym w Polsce, jest jednak o tyle szczególnie istotny, że to na jego podstawie tworzy się opisy słów w słowniku języka polskiego. Także przykłady ilustrujące znaczenia w nowych słownikach PWN pochodzą właśnie z korpusu. W dawniejszych słownikach, jak Państwo zapewne doskonale pamiętają, przykłady pochodziły przede wszystkim z tekstów artystycznych. Niejednokrotnie prowadziło to do sytuacji, gdy cytat literacki, nierzadko metaforyczny, miał być (a w praktyce nie był) ilustracją znaczenia opisywanego językiem naukowym. To jednak temat na osobny tekst. Tytułem przykładu przywołam jedynie definicję ze słownika Doroszewskiego: ‘Centralne ciało niebieskie układu słonecznego, kula gazowa o bardzo wysokiej temperaturze, wysyłająca ogromne ilości energii promienistej warunkującej życie na ziemi’ oraz „ilustrujące” takie znaczenie zdanie z Reymonta: Pewnego niedzielnego majowego poranku wyjrzało słońce i świat cały stanął w zieleni…
Co? Gdzie? Kiedy?
