28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Nie należy *dodawać oliwy do ognia

Ocena: 0
3778
Już kilkakrotnie pisałem na tych łamach o związkach frazeologicznych, a ponieważ temat jest ciekawy i dość skomplikowany, to wracam do niego również dziś, by poruszyć kwestie poprawnościowe związane z frazeologizmami. Jak wiadomo, związki frazeologiczne to takie typy połączeń wyrazowych, które charakteryzują się zasadniczo stałym składem wyrazowym i (część z nich) niezmienną formą gramatyczną, a także – a może nawet przede wszystkim – całościowym, metaforycznym znaczeniem. Skoro wyrazy składające się na frazeologizm (wszystkie, jak w przypadku wyrażenia biały kruk, lub przynajmniej jeden z nich, jak w przypadku połączenia końskie zdrowie) są używane w znaczeniach niedosłownych, to nie należy dodatkowo sugerować odbiorcy owej przenośności w inny sposób. Za błędy są w związku z tym uważane: poprzedzanie frazeologizmu słowem „przysłowiowy” czy skrótem „tzw.” oraz umieszczanie całej konstrukcji lub jego części w cudzysłowie. Takie zabiegi niepotrzebnie podkreślają to, co należy do istoty związków frazeologicznych: ich metaforyczność.

Inny typ błędów to zmiana składu leksykalnego frazeologizmu. Prawdopodobnie najczęściej polega to na zamianie tradycyjnego wyrazu na inny. Przyczyny takiej innowacji mogą być różne. Po pierwsze, użytkownicy języka stosują wyrazy, które w polszczyźnie ogólnej są synonimami; np. zamiast wierzchołek góry lodowej – *czubek góry lodowej, a zamiast dolewać oliwy do ognia – *dodawać oliwy do ognia. Po drugie, zamiast słów i konstrukcji dziś dla wielu osób trudno zrozumiałych, przede wszystkim dawnych, używa się wyrazów i wyrażeń współczesnych. Taka jest przyczyna powstawania błędów typu: *każda myszka swój ogonek chwali (zamiast: każda liszka swój ogonek chwali), *nie zasypywać gruszek w popiele (zamiast: nie zasypiać gruszek w popiele) czy *mądrej głowie dość po słowie (zamiast: mądrej głowie dość dwie słowie).

Zmiana składu związku frazeologicznego może polegać także na skróceniu go o jakiś istotny element. W tekstach spotyka się np. zdania typu: *Od dawna pluł sobie, że nie skorzystał z tamtej okazji czy też: *W tej sytuacji nie powinniśmy dolewać oliwy. W obu przypadkach z frazeologizmu usunięto jeden składnik; poprawna postać tych zdań to: Od dawna pluł sobie w brodę, że nie skorzystał z tamtej okazji oraz: W tej sytuacji nie powinniśmy dolewać oliwy do ognia.

Niekiedy dochodzi do odwrotnych sytuacji: związek jest niepotrzebnie rozbudowany o dodatkowy element. Zamiast: Po kilkumiesięcznych kłopotach finansowych wreszcie stanęliśmy na nogi, mówi się np. *Po kilkumiesięcznych kłopotach finansowych wreszcie stanęliśmy na mocne nogi, a zamiast: To są plotki wyssane z palca, mówi się: *To są plotki wyssane z brudnego palca.

Przywołane wyżej typy innowacji frazeologicznych to tylko część z tych, które można spotkać w tekstach. Innym poświecę kolejny tekst.


dr Tomasz Korpysz
Idziemy nr 28 (357), 8 lipca 2012 r.
PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter