Mnie się wydaje

Przed tygodniem przypominałem, że jako wyrażenia rozpoczynającego wypowiedź skierowaną do kobiety należy używać połączenia proszę pani (np. Proszę pani, czy mogłaby pani skasować mi bilet?, a nie: *proszę panią, czy mogłaby pani skasować mi bilet), a rzeczowniki rodzaju nijakiego trzeba poprzedzać zaimkiem to (np. to srebro, a nie *te srebro). Dziś kolejny przykład bardzo częstych, ale niepoprawnych form i konstrukcji.

Powszechnym błędem – nie tylko, niestety, w języku mówionym – jest niewłaściwe używanie krótkich i długich form zaimków osobowych (czyli tobie, jemu, mnie, ciebie i ci, mu, mi, cię). Szczególnie dotyczy to form krótkich, które często są stosowane w pozycjach akcentowanych, gdy powinny być zastępowane formami długimi. Najwięcej takich błędów związanych jest z występowaniem na początku zdania zaimka mi, np. *Mi się to nie podoba, *Mi się wydaje, że to się nie uda, *Mi możesz to powiedzieć itp. Rzecz jasna, wszędzie tam należy użyć formy długiej: Mnie się to nie podoba, Mnie się wydaje, że to się nie uda, Mnie możesz to powiedzieć. Wynika to z ogólnej zasady, że na początku zdania należy stosować długie formy zaimków, np. Tobie mogę to powiedzieć, Ciebie lubię bardziej niż Piotra, Jemu można zaufać, Jego poznałem wcześniej, a nie Jana itp. I o ile trudno spotkać konstrukcje typu *Ci mogę to powiedzieć, *Cię lubię najbardziej, *Mu można zaufać, *Go poznałem wcześniej, a nie Jana, które rażą nawet mniej świadomych użytkowników języka, o tyle formy z inicjalnym mi są, niestety, dość powszechne.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że długie formy zaimków powinny być stosowane nie tylko jak wyrazy otwierające zdanie, lecz także w innych przypadkach, gdy pada na nie akcent logiczny. Jakie to są konteksty? Po pierwsze, zwykle na końcu zdania, a więc w miejscu, na które pada najsilniejszy akcent, np. Kupił tę książkę właśnie tobie. Napisałem „zwykle”, ponieważ zdarzają się takie (najczęściej krótkie) zdania, w których akcent nie pada na zaimek (mimo że jest on wyrazem kończącym zdanie), lecz np. na związany z nim czasownik, np. Kocham cię, Ufam ci, Powiedz mi itp. Po drugie, w konstrukcjach, w których wyraża się jakąś opozycję, np. Kupił tę książkę właśnie tobie, a nie jemu (warto zauważyć, że w zdaniu Kupił tę książkę właśnie tobie takie zaprzeczenie jest domyślne, wynika z kontekstu). Po trzecie, po przyimkach, np. Patrzę na ciebie już od godziny, Przyjdź do mnie przed ósmą itp. Po czwarte, w sytuacji, gdy zaimek występuje samodzielnie, zwykle jako replika, np. (Komu Piotr podarował tamtą książkę?) Mnie. W pozostałych przypadkach należy używać form krótkich np. Po raz ostatni proszę cię o pomoc, Podaj mi książkę, Widziała go jak przez mgłę itp.

Co ciekawe, naruszenia normy polegają nie tylko na używaniu form krótkich w miejscach zarezerwowanych dla form długich, lecz także na zabiegach odwrotnych. Zdarzają się mianowicie także zdania typu *Proszę ciebie o dyskrecję, *Mówię tobie, że on kłamał, *Oddałem jemu te pieniądze itp. Przyczyną takich błędów jest zapewne przekonanie, że formy dłuższe są bardziej eleganckie i grzeczniejsze. Tymczasem nie jest to prawda, a w przytoczonych wyżej zdaniach należy stosować formy krótkie: Proszę cię o dyskrecję, *Mówię ci, że on kłamał, *Oddałem mu te pieniądze.

Pamiętajmy, że poprawne będą jedynie zdania typu: z jednej strony: Mnie się wydaje, że kupił to jemu, z drugiej zaś: Powiedz mi, że Piotr ci to wyznał.

dr Tomasz Korpysz Idziemy nr 45 (579), 6 listopada 2016 r.