28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Kilka słów o paronimach

Ocena: 0
889

Wprawdzie o zjawisku paronimii już kiedyś na tych łamach pisałem, ale na początek kolejnego roku spotkań z Państwem chciałbym do niego wrócić, jest ono bowiem bardzo częste w różnych typach tekstów.

fot. pixabay.com

Przypomnę, że zgodnie z jedną z językoznawczych definicji paronimy to wyrazy – pary wyrazów, trójki, czwórki itd. – o podobnej realizacji artykulacyjnej i podobnej pisowni, ale będące nośnikami różnych znaczeń. Mówiąc prościej: są to wyrazy bardzo do siebie podobne formalnie, ale odmienne (często radykalnie) znaczeniowo. Dawniej w podobnych definicjach podkreślano, że paronimy to wyrazy podobnie brzmiące, a niespokrewnione etymologicznie i znaczeniowo, dziś jednak zalicza się do nich także takie słowa, które mają wspólne pochodzenie, wspólną podstawę słowotwórczą, ale różnią się np. formantami (a co za tym idzie: znaczeniem).

Ze względu na swoje podobieństwo paronimy bardzo często są przez użytkowników mylone (charakterystyczne, że leksykon zbierający takie wyrazy nosi tytuł „Słownik paronimów, czyli wyrazów mylonych”). Niejednokrotnie prowadzi to do nieporozumień, często też daje efekty komiczne. We wstępie do wspomnianego słowniczka jego autorzy, czyli Małgorzata Kita i Edward Polański, przywołują następujące przykładu „humoru z zeszytów szkolnych”: Chrześcijanie mogą mieć tylko jedną żonę i to się nazywa monotonia; Pałac w Wilanowie zbudowany jest w stylu barakowym; Staś i Nel jechali karawanem do morza; Jacek Soplica był kwestionariuszem i miał dobre, uczciwe stosunki z kobietami; Hipokrates podzielił ludzi na flegmatyków i cholerników; O kształcie dawnych paproci dowiadujemy się z wykopków; Najwybitniejszym polskim satyrem był Krasicki; Szkapa byłą oblubienicą dzieci; Tadeusz i Zosia pragną pomóc chłopom i dlatego uwłaczają im; Miejsce przed sceną w teatrze antycznym nazywa się prosektorium.

Podobieństwo formalne paronimów zwodzi wcale nie tylko uczniów: zwłaszcza w tekstach ustnych przykłady ich mylenia są bardzo liczne i często spotykamy je w wypowiedziach choćby polityków, dziennikarzy czy księży. Warto więc przywołać garść przykładów wraz z definicjami (zaczerpniętymi z przywołanego słownika), które wskażą różnice znaczeniowe między takimi wyrazami.

Abazja to ‘utrata zdolności chodzenia, będąca zwykle rezultatem schorzeń układu nerwowego’; abrazja zaś – niszczenie brzegu morskiego i brzegów wielkich jezior lub rzek wywołane uderzeniami fal i tarciem niesionych przez wodę kamieni i piasku. Także: zabieg wyłyżeczkowania jamy macicy’. Dodam, że istnieją ponadto dwa inne specjalistyczne znaczenia: ‘pierwotny niedorozwój lub wtórna utrata szkliwa’ oraz ‘proces zużycia ściernego związany z ubytkiem powierzchniowym elementów maszyn lub urządzeń wskutek oddziaływania na niego luźnych lub umocowanych zarówno suchych, jak i wilgotnych ziaren mineralnych’.

Ablacja to ‘proces postępującego niszczenia powierzchni lądów i lodowców w wyniku oddziaływania wody, wiatru i temperatury. Także: zabieg amputacji jakiejś części ciała’; ablaktacja – ‘sposób szczepienia roślin, polegający na nacięciu i połączeniu gałązek rosnących blisko siebie roślin, a po ich zrośnięciu się – odcięciu jednej z nich od jej systemu korzeniowego’; ablucja zaś – ‘rytualne obmycie ciała lub jakiegoś przedmiotu’.

Adorant to ‘namalowana, wyrzeźbiona postać ze złożonymi w modlitwie rękami, klęcząca u stóp Chrystusa lub Matki Boskiej’; adorator – ‘mężczyzna starający się o względy kobiety; wielbiciel’; odorant zaś – ‘substancja o charakterystycznym zapachu dodawana do bezzapachowego paliwa gazowego ze względu na bezpieczeństwo użytkownika’.

Agon to ‘w starożytnej Grecji: zawody w różnych dziedzinach’; agona – ‘linia na mapie łącząca miejsca o odchyleniu magnetycznym równym zeru’, agonia zaś – ‘umieranie, stan poprzedzający śmierć. Przenośnie stan upadku czegoś, np. państwa czy powstania’.

Kolejna porcja paronimów – za tydzień.

Idziemy nr 01 (844), 02 stycznia 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter