29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Jeszcze o polonistycznym kalendarzu

Ocena: 0
944

Fundacja Języka Polskiego działająca przy Uniwersytecie Warszawskim po raz trzeci jest partnerem wydania kalendarza językowego „Ogarnij język polski”

Jak już pisałem w poprzednich odcinkach, Fundacja Języka Polskiego działająca przy Uniwersytecie Warszawskim po raz trzeci jest partnerem wydania kalendarza językowego „Ogarnij język polski”, którego koncepcję opracował leksykograf i popularyzator wiedzy o polszczyźnie Maciej Czeszewski. Specjaliści prezentują w nim różnego rodzaju lingwistyczne i „okołolingwistyczne” ciekawostki, tworzące kilka przeplatających się cykli.

Autorką szkiców pod wspólnym tytułem „Językowe ewolucje” jest Agata Łojek, która przedstawia przykłady zmian językowych (głównie znaczeniowych), jakie zaszły w przypadku wybranych słów. I tak np. użytkownicy kalendarza mogą się dowiedzieć, że wyraz piwnica pierwotnie oznaczał ‘miejsce do przechowywania piwa’ (co dobrze widać w jego strukturze). Później znaczenie to stopniowo się rozszerzało i rzeczownik odnoszono do miejsca przechowywania różnych napojów, następnie ogólniej żywności – i tak doszliśmy do stanu współczesnego, w którym piwnica to pomieszczenie pod budynkiem, w którym możemy przechowywać bardzo różne przedmioty. Z kolei przymiotnik ciekawy w staropolszczyźnie oznaczał tyle, co ‘szybko biegnący, pędzący’.

Cykl „Ja się deklinuję!” stworzyła Aleksandra Orzechowicz. Jego żartobliwy tytuł nawiązuje do znanej anegdoty. Otóż do prof. Michała Rusinka, pisarza i tłumacza, a niegdyś sekretarza Wisławy Szymborskiej, zadzwonił kiedyś ktoś z banku i na początku standardowo zapytał: „Czy rozmawiam z panem Michałem Rusinek?”. „Tak – odpowiedział – ale ja się deklinuję!”. „A, to przepraszam, zadzwonię później”… Problem z nieodmienianiem nazwisk (także np. przez księży czytających intencje mszalne) lub też ich niewłaściwą odmianą jest coraz powszechniejszy, nigdy więc dość o zasadach ich poprawnego deklinowania. W cyklu dowiemy się np., że wprawdzie nazwiska typu Turnau, Rau czy Landau podlegają odmianie, ale w miejscowniku pozostawiamy ich formę podstawową. Należy więc pisać np.: Słuchałem piosenek Grzegorza Turnaua czy Przyglądałem się Grzegorzowi Turnauowi, ale: Przez godzinę rozmawiałem o Grzegorzu Turnau (a nie: *Turnale).

Ta sama autorka w cyklu „Młodzież tak mówi[ła]” prezentuje przykłady słownictwa młodzieżowego. To z kart kalendarza dowiedziałem się o istnieniu np. słowa krasz (‘osoba, która się komuś podoba, ale często o tym nie wie’) i kraszować (‘lubić kogoś, być zakochanym w kimś, kto o tym nie wie’).

„Co w Polsce straszyło” to zupełnie odmienny od innych cykl kalendarzowych ciekawostek. Lena Kielak przypomina w nim nazwy i postaci z dawnych ludowych wierzeń. Leszy (zwany też lesowikiem, lesawikiem, leszakiem, lasownikiem, laskowcem czy po prostu leśnym dziadem) to stwór zamieszkujący puszcze, lasy i zadrzewione okolice. Mógł on mieć postać starego mężczyzny (czasem z jakimiś atrybutami diabelskimi), ale też np. niedźwiedzia i był strażnikiem lasu, który przeszkadzał tym, którzy zbierali grzyby, jagody czy chrust. Bardziej znane są: utopiec, czyli stwór płci męskiej ociekający wodą i noszący jaskrawe ubrania, oraz południca, czyli postać kobieca, która latem w południe przechadza się po polach i atakuje pracujących tam ludzi.

Na kartach zdzieraka „Ogarnij polszczyznę” można też znaleźć przykłady najnowszych słów, jak choćby superstulatka(czyli ‘kobieta mająca sto dziesięć lub więcej lat’) czy onkopolisa (‘ubezpieczenie na wypadek choroby nowotworowej’), prezentację interesujących lektur (w cyklu „Ogarnięta czytelnia”) oraz propozycje zabaw językowych.

Idziemy nr 13 (804), 28 marca 2021 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter