Mimo że współcześnie użytkownicy polszczyzny coraz rzadziej muszą dzielić wyrazy, by przenieść ich części do nowych linijek, warto poznać zasady takich podziałów.
fot. pixabay.com
O kilku ogólnych zaleceniach pisałem przed tygodniem, dziś przypomnę kolejne.
Jeszcze jedna dość ogólna reguła mówi, że wyrazy należy dzielić tak, aby cząstka przenoszona do następnej linijki tekstu miała postać taką, jaka występuje na początku polskich wyrazów. Dzielimy zatem np. kom-pu-ter, nad-wyż-ka, o-bo-wiąz-ko-wy, Tur-cja (a nie: *ko-mpu-ter, *na-dwyż-ka, *o-bo-wią-zko-wy, *Tu-rcja, ponieważ nie istnieją rodzime wyrazy zaczynające się na mpu-, dwyż-, zko- czy rcja-). Warto dodać, że w przypadku grup spółgłoskowych należy podzielić wyraz tak, by do nowej linijki została przeniesiona przynajmniej jedna spółgłoska (np. o-stry / os-try, a nie: *ostr-y).
Jeżeli w wyrazie występują obok siebie dwie identyczne litery, to co do zasady dzielimy ten wyraz tak, by każda z liter znalazła się w osobnej cząstce, np. A-chil-les, al-le-gro, ar-ras, bez-bron-ny, Bud-da, buf-fo, gem-ma, get-to, ho-san-na, idyl-la, in-ter-mez-zo, lek-ki, man-na, pan-na, wan-na, wil-la. Jeśli jednak takie podwojone litery należą do jednej, dającej się wyraźnie wydzielić cząstki słowotwórczej wyrazu, to ich nie rozdzielamy, ponieważ miejscem podziału powinna być granica między takimi cząstki, np. przy-ssać (jest to zgodne z ogólną zasadą dzielenia wyrazów, o której pisałem przed tygodniem). Wyjątek ten dotyczy także wyrazów obcych, np. Mann-heim.
Przywołana wyżej zasada morfologiczna decyduje też o tym, że w wyrazach złożonych, w których nadal czytelny jest podział na przedrostek i rdzeń, należy rozdzielać właśnie te dwa elementy – nawet jeśli nie jest to zgodne z podziałem na sylaby (np. nad-je-chać, do-dać, do-czy-tać, ob-tłuc, pod-pi-sać, pod-ofi-cer, przy-wieźć, za-kle-ić, u-lać). Zastrzeżenie o czytelności takiej granicy jest istotne, ponieważ dopuszcza się podział w innych miejscach, gdy przeciętnemu użytkownikowi współcześnie trudno już wydzielić przedrostek (np. do-jrza-ły / doj-rza-ły, o-bej-rzeć / o-be-jrzeć, o-bfity / ob-fity). Zasada ta obowiązuje również w przypadku przedrostków obcych, należy więc dzielić np. tak: de-tro-ni-za-cja, in-fla-cja, kontr-pro-po-zy-cja, pan-sla-wizm, post-se-ku-la-ry-za-cja, sub-li-ma-cja, trans-lo-ka-cja.
W przypadku wyrazów, które zostały utworzone od skrótowców, granice podziału muszą się pokrywać z granicami cząstek odpowiadających poszczególnym literom lub sylabom skrótowca, np. a-zet-es-owiec, pe-es-el-o-wiec, wop-i-sta.
Jeżeli mamy do czynienia z polskimi wyrazami złożonymi, które zawierają cząstkę łączącą typu „-i-”, „-o-”, „-y-”, to najlepiej przenosić takie wyrazy właśnie w tych miejscach, a wymienione cząstki pozostawić w pierwszej linijce tekstu (np. wyrwi-dąb, meblo-ścianka, kary-godny).
Jak widać, podział wyrazów i przenoszenie ich cząstek do nowych linijek tekstu wcale nie jest sprawą banalną...
Co? Gdzie? Kiedy?
