29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Jeśli już spadać, to z jakiego konia?

Ocena: 0
1645

Po kilkuodcinkowym przeglądzie nowszych frazeologizmów, zaczerpniętych ze słownika Piotra Flicińskiego, chciałbym się zająć kwestiami poprawnościowymi związanymi z tym typem wyrażeń językowych.

fot. pexels.com

Już w niektórych cytowanych hasłach słownikowych mogli Państwo spotkać pewne uwagi normatywne. Przypomnę dwa takie przykłady:

życie jak w Madrycie ‘dobrobyt, luksus, bez kłopotów’: Odwiedziłem ostatnio mojego kolegę ze studiów. Spędziłem u niego cały tydzień. Dosłownie, życie jak w Madrycie. Ma piękny dom w lesie na północnym wybrzeżu Francji, duży teren, w miasteczku oddalonym o 5 kilometrów małą fabryczkę. Zatrudnia emigrantów z Europy Wschodniej, więc umie z nimi znaleźć wspólny język. Poprawny zapis wielką literą w nazwie miasta = Madryt;

ładować akumulatory ‘nabierać sił; wykazywać chęć do działania pod wpływem czegoś’: Co roku we wrześniu jeżdżę do zaprzyjaźnionej rodziny pod Tarnów. Tam ładuję akumulatory na cały rok wytężonej pracy. Wariant aspektowy = naładować akumulatory. Uwaga! Niepoprawnie *doładować/doładowywać akumulatory.

Jak widać, w pierwszym haśle autor słownika podkreślił konieczność użycia wielkiej litery w nazwie własnej (jest to zatem kwestia natury zewnątrzjęzykowej, ortograficznej, a uwaga ma charakter pozytywny), w drugim z kolei wskazał na to, jakie wyrazy z tej samej rodziny słowotwórczej nie mogą być użyte zamiast czasownika ładować/naładować (jest to zatem problem składu leksykalnego frazeologizmu i ewentualnych wariantów frazeologicznych, a uwaga ma charakter negatywny, ostrzega przed formą błędną).

I jeszcze jeden przykład, ale już nie ze słownika. Kilkanaście dni temu w teleturnieju „Jeden z dziesięciu” padło następujące pytanie: „Według frazeologizmu jak spaść, to z jakiego konia?”. Uczestnik odpowiedział: „z wysokiego”, a jak zawsze znakomity Tadeusz Sznuk zaliczył tę odpowiedź jako prawidłową. Dlaczego przywołuję tę scenkę? Otóż dlatego, że wbrew obiegowemu przekonaniu niemałej liczbie wystąpień w różnorakich tekstach, a nawet zapisom w niektórych źródłach kanoniczna postać tego związku frazeologicznego brzmi jednak inaczej: „jak spadać/spaść, to z dobrego konia”.

Warto w tym miejscu wytłumaczyć, dlaczego językoznawcy normatywiści (a precyzyjniej: część z nich) negatywnie oceniają zamianę „dobrego” na „wysokiego”. Cytowany frazeologizm używany jest w sytuacji, gdy ktoś zdaje sobie sprawę z tego, że może mu się to nie udać, a jednak chce się podjąć czegoś bardzo ambitnego, trudnego. I sedno tkwi właśnie w tym, że to przedsięwzięcie jest niezwykłe, wymagające, a osiągnięcie zamierzonego celu byłoby powodem do uzasadnionej dumy. Obrazowo oddaje to określenie konia jako „dobrego” – chodzi przecież o jego wysokie walory, wysoką jakość. Tymczasem to, czy koń jest wysoki, czy też niski, nie ma żadnego znaczenia – albo ma znaczenie drugorzędne. Kilka współczesnych słowników – zarówno tych ogólnych, jak i frazeologicznych – notuje już formę „jak spadać/spaść, to z wysokiego konia” jako poprawną. Moim zdaniem nie jest to dobra decyzja, wydaje się, że podjęto ją wyłącznie pod wpływem uzusu, a dopuszczalna postać jest znacznie mniej czytelna niż tradycyjna.

Dotychczasowe przykłady oraz wstępne uwagi pokazują, że związki frazeologiczne warto opisywać także pod kątem normatywnym – i tym zajmę się w kolejnych odsłonach naszego cyklu.

Idziemy nr 38 (881), 18 września 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter