I "na Gwiazdkę", i "na gwiazdkę"

Przeżywamy czas Bożego Narodzenia, w związku z czym stale spotykamy się z wieloma nazwami świąt, ale też okresów liturgicznych i nabożeństw. Warto przypomnieć kilka zasad dotyczących używania wielkiej i małej litery w takich nazwach. Problemy ortograficzne są stosunkowo częste w każdej grupie użytkowników i dotyczą wszystkich rodzajów tekstów. Nie omijają także autorów piszących na tematy religijne. Aby wyjaśnić przynajmniej najważniejsze wątpliwości w tym zakresie i wyeliminować najczęstsze błędy, opracowano swego rodzaju minipodręcznik pt. „Pisownia słownictwa religijnego”. Jego autorami są prof. Renata Przybylska i ks. prof. Wiesław Przyczyna, członkowie Komisji Języka Religijnego działającej przy Radzie Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Dziś przywołam kilka rozstrzygnięć tej Komisji, jednocześnie osoby głębiej zainteresowane tymi zagadnieniami odsyłam do wspomnianej publikacji.

Przeżywamy czas Bożego Narodzenia, w związku z czym stale spotykamy się z wieloma nazwami świąt, ale też okresów liturgicznych i nabożeństw. Warto przypomnieć kilka zasad dotyczących używania wielkiej i małej litery w takich nazwach.

Nazwy świąt oraz uroczystości (zarówno oficjalne, urzędowe, jak i zwyczajowe, wynikające z tradycji) zapisuje się wielkimi literami. Należy więc pisać np. Boże Narodzenie, Nowy Rok, Zwiastowanie, Zesłanie Ducha Świętego, Boże Ciało, Wszystkich Świętych, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Zielone Świątki, Poniedziałek Wielkanocny itp. Jeżeli takim samodzielnym nazwom zwykle towarzyszą człony rzeczownikowe typu „uroczystość”, „święto” czy „wspomnienie”, to zapisuje się je małymi literami, np. uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, święto Świętych Archaniołów, święta Bożego Narodzenia, wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych itp. Inaczej traktuje się rzeczownik „niedziela”, który staje się trwałym elementem nazwy, np. Niedziela Świętej Rodziny, Niedziela Dobrego Pasterza itp. Należy jednak odróżnić takie nazwy od doraźnych połączeń typu: pierwsza niedziela adwentu, niedziela misyjna czy niedziela powołaniowa, które zapisywane są małymi literami.

Nazwy okresów liturgicznych zasadniczo zapisuje się małymi literami, np. adwent, triduum, oktawa wielkanocna itp. Wyjątkowo, z względu na rangę wielkimi literami można (ale nie trzeba!) zapisywać nazwy Adwent i Wielki Post.

Rzeczownik „wigilia” odnoszony do dnia poprzedzającego Boże Narodzenie zapisuje się wielką literą, np. W Wigilię mszę świętą sprawujemy o północy. Jeśli nazywa on uroczystą kolację jedzoną w tym dniu, to używamy małej litery, np. W tym roku na wigilię przygotowaliśmy czternaście potraw. Podobnie zapisujemy dziś już rzadko używane określenie dnia poprzedzającego dowolny inny dzień, np. W wigilię naszego ślubu razem dekorowaliśmy kościół. Podobne rozstrzygnięcie dotyczy wyrazu „gwiazdka”. Jeśli nazywa on okres świat Bożego Narodzenia, to zapisywany jest wielką literą, np. Tegoroczną Gwiazdkę spędzę, niestety, w szpitalu. Jeśli z kolei określa się nim zwyczaj obdarowywania się prezentami, to używa się małej litery, np. Na gwiazdkę dostałem długo poszukiwaną książkę.

dr Tomasz Korpysz Idziemy nr 1 (382), 6 stycznia 2013 r.