28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Czym jest "czert", a czym "czerta"?

Ocena: 0
860

Po przerwie na tekst w pewnym sensie podsumowujący i zamykający Rok Norwida wracam do wątku o paronimach, czyli wyrazach mających podobną postać graficzną i/lub brzmieniową, a odmienne znaczenie.

fot. picryl.com

Zewnętrzne, formalne podobieństwo takich słów sprawia, że często są one mylone i używane zamiennie w niewłaściwych kontekstach. Warto w związku z tym przypomnieć poprawne znaczenia wybranych zestawień paronimów. Przykłady te (oraz ich definicje) przywołuję z wydanego przez Wydawnictwo Naukowe PWN „Słownika paronimów, czyli wyrazów mylonych” autorstwa Małgorzaty Kity i Edwarda Polańskiego.

Ceber to ‘duże drewniane naczynie o dwóch uchach, podobne do wiadra, używane dawniej w gospodarstwach wiejskich’, Cerber/cerber zaś: ‘w mitologii greckiej: ogromny pies o trzech głowach, pilnujący wejścia do Hadesu; przenośnie: osoba pilnie strzegąca dostępu do kogoś lub czegoś’.

Cenzura to ‘badanie publikacji, sztuk teatralnych, filmów z punktu widzenia zgodności z wymogami politycznymi lub etycznymi władzy, przeprowadzane z ramienia rządu lub innej instytucji’ (do tej nieco zbyt wąskiej definicji słownikowej dodajmy, że cenzura może dotyczyć także np. treści religijnych, nie zawsze też musi mieć charakter instytucjonalny); cezura zaś: ‘moment przełomowy, dzielący dzieje ludzkości, historii, narodu, nauki, sztuki. W teorii literatury: pauza rytmiczna zwykle przypadająca w miejscu przerwy logicznej, stosowana po określonej liczbie sylab; średniówka’.

Cęgi to ‘narzędzie składające się z dwóch szczęk z rękojeścią, używane do wyciągania gwoździ, trzymania, ściskania czegoś’, cięgi zaś: ‘zwykle w wyrażeniu: dostać cięgi – być zbitym; przenośnie: zostać bardzo mocno skrytykowanym’.

Chiromancja to ‘praktyka polegająca na przepowiadaniu przyszłości i określaniu charakteru człowieka na podstawie analizy linii jego rąk’, chrominacja: ‘w fizyce: jakościowa cecha barwy, co obejmuje odcień i nasycenie koloru; chromatyczność’, hieromancja zaś: ‘w starożytności: wróżenie przyszłości z chodu zwierzęcia ofiarnego’.

Chorał to ‘wielogłosowy, uroczysty śpiew kościelny. Także: utwór muzyczny podobny do takiego śpiewu oraz utwór poetycki o poważnej tematyce i patetycznym nastroju, stylizowany na pieść chóralną’, churał zaś: ‘terenowy organ władzy państwowej w Mongolii’.

Choreografia to ‘sztuka notacji kroków i figur baletowych. Także: sztuka komponowania widowisk tanecznych i scenicznych oraz zespół figur tanecznych tworzących balet’; chorografia zaś: ‘dawniej: szczegółowy opis geograficzny jakiegoś kraju lub regionu’.

Czert to ‘jasna, zwięzła i twarda skała osadowa z krzemionki, pochodzenia chemicznego lub biologicznego’, czerta zaś: ‘dawny sposób polowania na dziki z nagonką’.

Czynownik to ‘w carskiej Rosji: urzędnik państwowy’, czynszownik zaś: ‘dawniej: osoba płacąca czynsz. W czasie pańszczyzny: chłop zwolniony z odrabiania pańszczyzny w zamian za roczną opłatę’.

Datacja to ‘postawienie daty w piśmie, ustalenie daty czegoś, np. pisma lub jakiegoś wydarzenia. Także: formuła określająca czas i miejsce powstania dokumentu’, dotacja zaś: ‘bezzwrotnie przyznanie komuś lub instytucji użyteczności publicznej środków finansowych na określone cele. Także: przyznane w tej formie pieniądze’.

Dekanat to ‘jednostka administracyjna w kościele katolickim, składająca się z kilku parafii, na której czele stoi dziekan’, dziekanat zaś: ‘sekretariat dziekana w szkole wyższej’.

Deprawacja to ‘sprowadzenie na złą drogę, sterowanie kimś tak, by zaczął czynić i cenić zło’, deprywacja zaś: ‘pozbawienie kogoś jakichś praw, zwłaszcza majątkowych; także: stan psychiczny wynikający z niezaspokojenia jakiejś potrzeby’.

Dyspaszer to ‘rzeczoznawca szacujący straty wynikłe z awarii statku i dzielący je między właścicielem statku i właścicielem ładunku’, dyspeczer zaś: ‘osoba zarządzająca czymś, dyspozytor’. Kolejne przykłady paronimów za tydzień.

Idziemy nr 04 (847), 23 stycznia 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter