29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Czy można kogoś puścić z torbą?

Ocena: 0
1196

Naruszenie zasady, która mówi, że związek frazeologiczny ma stały, utrwalony skład, polegać może (przypomnę to, co czym pisałem w kilku poprzednich odcinkach) na dodaniu, ujęciu lub wymianie jakiegoś elementu, a także na połączeniu elementów z kilku odrębnych frazeologizmów.

fot. pexels.com

Tego typu modyfikacje są dość częste, ale też dość wyraziste i wiele osób od razu dostrzega je w tekstach. Inaczej jest w przypadku tzw. innowacji regulujących, z których obecności w różnego rodzaju wypowiedziach niewielu użytkowników zdaje sobie sprawę.

Innowacje regulujące dotyczą nie składu leksykalnego frazeologizmów, lecz form gramatycznych tworzących je wyrazów. Form, ponieważ (o czym nie wszyscy pamiętają) wiele związków frazeologicznych może być użytych tylko w ściśle określonych postaciach (także one są zatem stałe, a nie tylko skład leksykalny). Oczywiście, wiele jest takich, w których forma może być modyfikowana, np. można ich używać w dowolnej liczbie (przykładowo: Ta książka to prawdziwy biały kruk!; Na tym regale trzymam wszystkie swoje białe kruki) czy czasie (przykładowo: Wczoraj cały dzień leżałem do góry brzuchem; Już jutro zaczyna się weekend i całą sobotę będę leżał do góry brzuchem). Jednak dość liczna jest grupa takich, które mają pod tym względem różnorakie ograniczenia.

Czas na przykłady. Jeśli opisuję sytuację, w której ktoś oszukał grupę osób, to mogę to oddać m.in. frazeologizmami nabić w butelkę czy też wystrychnąć na dudka, a nie: *nabić w butelki czy *wystrychnąć na dudki (choć rzecz dotyczy wielu osób, a więc liczba mnoga pozornie wydawałaby się uzasadniona). Kiedy obrazowo chcę podkreślić, że jakaś informacja jest zupełnie nieprawdziwa, to mogę powiedzieć, że coś jest wyssane z palca (a nie wyssane z palców), a gdy metaforycznie opisuję kogoś, kto sprawił, że ktoś inny radykalnie zbiedniał, to mówię, że puścił go z torbami (a nie *puścił go z torbą). Wszystkie przywołane frazeologizmy zawierają rzeczowniki, które zgodnie z normą mogą być zastosowane wyłącznie w określonej liczbie.

Dotychczasowe przykłady dotyczyły rzeczowników, a co z czasownikami? Rzecz jasna, możemy powiedzieć np. czyjeś akcje poszły w górę oraz czyjeś akcje idą w gorę, a także czyjeś akcję pójdą w górę; zasięgnęła języka oraz zasięga języka, a także zasięgnie języka itp. Jednakże wielu związków frazeologicznych (a konkretnie zawartych w nich czasowników) można użyć tylko w określonym czasie. Gdy np. chcę żartobliwie podkreślić, że osoby sobie bliskie i dobrze się znające także doświadczają sporów i sprzeczek, to mogę powiedzieć Kto się lubi, ten się czubi, ale tej konstrukcji nie mogę odnieść ani do przeszłości (*Kto się lubił, ten się czubił), ani do przewidywanej przyszłości (*Kto się będzie lubił, ten się będzie czubił). Podobnie, jeśli za pomocą frazeologizmu chcę opisać sytuację, gdy jakiś zamiar się nie powiódł już na początkowym etapie, to mogę powiedzieć, że coś spaliło na panewce. Nie mogę jednak odnieść tego zwrotu do przyszłości (*coś spali na panewce). Niekiedy ograniczenia co do liczby wynikają ze znaczenia frazeologizmu. Przykładowo konstrukcja nie wypaść sroce spod ogona używana jest wówczas, gdy chce się podkreślić, że ktoś pochodzi z dobrej rodziny, z dobrego środowiska, ma za sobą jakąś tradycję, że nie jest byle kim. Oczywiste jest więc, że nie można zastosować tego związku frazeologicznego w czasie przyszłym (*nie wypadnie sroce spod ogona).

Idziemy nr 42 (885), 16 października 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter