Czy każdy reporter to reportażysta?

W tekstach, zwłaszcza w swobodnych wypowiedziach potocznych stosunkowo często mylone są ze sobą słowa podobne formalnie, ale mające odmienne znaczenia. Wyrazy takie, niekiedy mające wspólną podstawę (jak np. ziemny, ziemisty i ziemski czy źródłowy i źródlany), niekiedy zaś nienależące do jednej rodziny słowotwórczej (np. mimetyczny – `związany z mimetycznością`, czyli upodobnianiem, naśladownictwem i mimiczny – `związany z mimiką`), nazywa się paronimami i były już one tematem tekstów w tym cyklu. Warto jednak po raz kolejny do nich wrócić.

Czasem paronimy bardzo wyraźnie różnią się znaczeniem i w konsekwencji kontekstami, w których mogą wystąpić. W takich przypadkach dość łatwo jest wytłumaczyć odmienność słów takich, jak np. żubrówka (`rodzaj wódki`) i żubrzyca (`samica żubra`), dziecięcy (`przeznaczony dla dziecka, należący do dziecka`) i dziecinny (`taki, jak u dziecka, właściwy dziecku`), apologeta (`gorliwy obrońca praw, zasad, idei lub jakiejś osoby`) i apologetyk (`pismo zawierające obronę i pochwałę jakiejś zasady, idei lub osoby`) czy owocny (`przynoszący efekty, skuteczny, efektywny, pożyteczny` i owocowy (`związany z owocami`).

Niekiedy jednak znaczenia nie są tak wyraźnie odrębne, nakładają się na siebie i w pewnych kontekstach wyrazy mogą być używane wymiennie, w innych zaś – już nie. Należą do nich tytułowe rzeczowniki reporter i reportażysta. Zanim jednak spróbujemy odpowiedzieć na postawione w tytule pytanie, zadajmy sobie inne. Którym z tych słów określilibyśmy Ryszarda Kapuścińskiego? Niewątpliwie na początku swojej kariery pisarskiej był on przede wszystkim reporterem zatrudnionym przez Polską Agencję Prasową i wyjeżdżającym do różnych krajów świata, by zbierać tam informacje i relacjonować stamtąd ważne wydarzenia społeczno-polityczne. Teksty, które wówczas na co dzień pisał, były to krótkie depesze, sprawozdania i relacje. Miały one charakter przede wszystkim informacyjny. Dopiero później zaczął swoje doświadczenia opisywać inaczej: tworzyć dłuższe formy publicystyczne, zawierające różnego rodzaju środki artystyczne i niepozbawione elementów fikcji literackiej. Tak powstawały reportaże literackie, a Kapuściński stał się bodaj najwybitniejszym polskim reportażystą.

Jak widać, reporter to `dziennikarz zbierający i opracowujący bieżące wiadomości`, a także `sprawozdawca relacjonujący jakieś wydarzenia na żywo`, z kolei reportażysta to `autor reportaży`. Choć zatem niemal każdy reportażysta jest reporterem (ponieważ zanim napisze tekst reportażu, musi zebrać i opracować jakieś wiadomości), to nie każdy reporter jest reportażystą (ponieważ wcale nie musi zebranych czy relacjonowanych informacji przekształcić w tekst reportażu).


dr Tomasz Korpysz
Idziemy nr 51 (328), 18 grudnia 2011 r.